Samarqand davlat universiteti kasbiy ta’lim fakulteti

Choksiz trubalarni ishlab chiqarish.

 Choksiz trubalar ishlab  chiqarish 

ikki texnologik operatsiyani o‘z ichiga oladi. 

1. Qizdirilgan quymani ko‘ndalang-vintoviy prokatlash stanida 

        prokatlash bilan unga teshik ochilib qalin devorli gilza olish. 

2. Qizdirilgan gilzani maxsus stanlarda prokatlab trubalar olish. 

Gilzani olish uchun zagotovkani 1300 °C gacha qizdirib, bir-biriga nisbatan 

ma’lum burchak ostida joylashyirilgan bir tomonga aylantirilgan konus 

shaklli jo‘valar orasida ezib o‘tkaziladi. Konus shaklli bu jo‘valar o‘qi 8–

24° li burchak hosil qiladigan tarzda o‘rnatilib,ularning ikkalasi ham bir 

tomonga aylanishi bilan zagotovkaning bir vaqtda qarshi tomonga aylanishi 

bilan ilgarilanma harakatlanishga olib keladi. Jo‘valarning konusligi 

zagotovkaning surilishida uning tashqi qatlamlarida doiraviy tezlikni asta 

ta’minlaydi, natijada bu qatlamlar ichki qatlamlarga nisbatan o‘q bo‘ylab 

tezroq siljib, zagotovkaning nihoyatda murakkab deformatsiyalanishi 

oqibatida, markazida o‘qi bo‘ylab jipsligi buzilib u konusli qo‘zg‘almas 

opravka (dorn) kiyila borib gilza o‘tadi. 

Gilza olishga quymadagi kirishuv bo‘shlig‘i, g‘ovakliklari, nometall 

qo‘shilmalar borligi, yuqoriroq qizdirilishi ham ko‘maklashadi. 

 

---

 

Gilzalardan esa yupqa devorli, aniq o‘lchamli, tekis yuzali trubalar maxsus 

stanlarda bo‘ylamasiga prokatlab olinadi.

Bunday stanlarning o‘yiqli jo‘valar 

kalibri o‘zgaruvchan profilli 

bo‘ladi. Jo‘valar aylanasining bir qismini kalibr 

o‘lchamlari kichraya borib va oxirgida tayyor trubaning tashqi diametriga 

mos bo‘lgan o‘lchamli kalibrlovchi qismiga o‘tadi. Aylaning qolgan 

qismida esa kalibr o‘lchami kengayib salt uchastkani beradi. Demak, 

jo‘valarning aylanishida bu kalibrlarda olinadigan profil uzluksiz o‘zgara 

boradi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.8-chizma. Gilzalar olish uchun quyilmalarni prokatlash sxemasi:

 

1 – zagotovka; 2 – jo‘valar; 3 – opravka. 

 

Stanning jo‘valari turli tomonga bir xil tezlikda aylanadi. Opravkaga 

kiygizilgan gilza maxsus mexanizm yordamida jo‘valarning salt kalibr 

berish mamentida ular oralig‘da surilish qiymatiga so‘riladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.9-chizma. Yupqa devorli trubani gilzadan tayyorlash sxemasi.  

 

---

 

Jo‘valarning so‘nggi aylanishida kalibr kesimi asta-sekin kichiklashishi 

tufayli gilza devorlarini orta boruvchi kuch bilan ezadi. Bunday gilza 

opravka bilan birga surish yo‘nalishiga teskari tomonga  so‘riladi. 

Trubaning tashqi yuzasidagi g‘adir-budurlikni uzul-kesil tekislash jo‘vaning 

kalibrlovchi qismidan o‘tishda bo‘ladi.Jo‘valar to‘la bir aylangandan keyin 

yana salt kalibr qismi kelishida gilza bo‘ylama o‘q atrofida 90° aylantirilib, 

yana jo‘valar oralig‘ida so‘riladi. Sikl yana boshidan boshlanib gilza 

trubaga o‘tmaguncha butun sikl takrorlanaveradi. Umumiy holda gilzani 

surish soni 120–180 ga yetadi.