|
Maxsulotlar nomenkulaturasi — deb, mikdor xolida tovarlar guruxlari, kichik guruxlari va pozitsiyalarini belgilashda xamda xisobga olishda qabul kilingan ruyxatidir.
Tovar (ish, xizmat)lar assortimenta — esa, maxsulotlarning ma’lum bir belgilariga karab, ya’ni, uning turlari, navi, ulchamim ,markasi, artikullariga karab ajratiladigan maxsulotlar xilidir.
Tovarlar nomenklaturasi va assortimentnыy urganishda urtacha assortiment rejasining bajarilishi taxlil etiladi.
Firma va kompaniyalar faoliyatini taxlil etishda sug’urta rejasining bajarilishini xam aniklash muxim xisoblanadi. Urtacha assortiment rejasining bajarilishi odatda eng kichik rakamlarni jamlash usuli orkali amalga oshiriladi. Bunda xar bir assortiment turlarini xakikatda ishlab chikarilish mikdorlari biznes rejasi bilan solishtirilib xar ikki kursatkichdan eng kichigi assortiment xisobiga ishlab chikarilgan maxsulot tarkibiga qabul kilinadi. Assortiment xisobiga ishlab chikarilgan maxsulot tarkibiga qabul kilingan kursatkichlarning jamini biznes reja buyicha ishlab chikarilishi lozim bulgan maxsulotlarga bulish orkali urtacha assortiment rejasining bajarilishi aniklanadi.
Maxsulot ishlab chikarish assortimentining uzgarishi xujalik faoliyati natijalariga sezilarli ta’sir kursatadi. Maxsulot ishlab chikarish assortimentini shakllantirishda korxona birinchi navbatda, maxsulotlar turiga bulgan talabni xamda bozordagi xolatini, ikkinchidan esa, korxonada mavjud bulgan maxsulot, xom-ashyo, texnik-texnologik, moliyaviy va boshka imkoniyatlardan tularok foydalanishni e’tiborga olishi zarur.
Har bir xizmat ko’rsatish korxonasi ishlab chiqarish bo’linmalari, boshqaruv organlari va korxona xodimlariga xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlardan iborat bo’ladi. Tuzilma (struktura) tushunchasini Xususiy korxonasining tarkibi, tuzilishi sifatida ko’rib chiqish mumkin. Korxona qanchalik yirik bo’lsa, uning ishlab chiqarish tuzilmasi shunchalik murakkab bo’ladi.
Ishlab chiqarish bo’g’inlari, korxona boshqaruvi hamda xodimlarga xizmat ko’rsatuvchi tashkilotlar, ularning miqdori, kattaligi va egallab turgan maydoni, xodimlarining soni va ishlab chiqarish imkoniyatlari Xususiy korxonasining umumiy tuzilmasini ifodalaydi.
Ishlab chiqarish tuzilmasiga asosiy, yordamchi va xizmat ko’rsatish jarayonlari amalga oshiriluvchi sex va uchastkalar kiritiladi.
Ishlab chiqarish tuzilmasi korxona umumiy tuzilmasining bir qismidir. U sex, uchastka va xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklar shaklidagi ishlab chiqarish bo’linmalaridan iborat bo’ladi hamda ularning mahsulot ishlab chiqarish jarayonidagi o’zaro munosabatlarini, mehnat bilan band bo’lgan xodimlari soni, asbob-uskunalari qiymati, egallab turgan maydoni va hududiy joylashuvini aks ettiradi.
Xizmat ko`rsatuvchi sex va xo`jaliklar tarkibiga Xususiy korxonasining infratuzilmasini (ombor va transport bo’linmalari, uy-joy-kommunal xo’jaligi, oshxona va hokazo)tashkil qiluvchi bo’linmalar kiradi.
Xususiy korxonasining tashkiliy tuzilmasiga ko`ra xususiy korxona xisoblanadi va o`z Nizomida ko`rsatilgan faoliyat turlarini O`zbekiston Qonunchiligida ko`zda tutilgan holatda tashkil etadi.
Xususiy korxona davlat ro`yxatidan o`tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaxs maqomiga ega bo`ladi.”Turon Inter Service" Xususiy korxonasi Pastdarg`om tuman Xokimligi tadbirkorlik subektlarini ro`yxatdan o`tkazish Inspektsiyasi yuridik shaxslarning davlat reestrida 2007yil 23 noyabrda 00212 sonli raqam bilan ro`yxatga olingan.
O`zbekiston Respublikasining „Xususiy korxona to`g`risida"gi Qonuniga ko`ra: „Mulkdor yagona jismoniy shaxs tomonidan tuzilgan va boshqariladigan tijoratchi tashkilot xususiy korxona" deb e`tirof etiladi. Xususiy korxona tadbirkorlik sub’ektlarining tashkiliy-xuquqiy shakli xisoblanadi. Xususiy korxonasining tashkiliy tuzilmasi quyidagi tuzilishdan iborat.
Xususiy korxonani raxbar sifatida yakka shaxs boshqaradi. Uning asosiy funktsiyalari quyidagilardan iboratdir:
— masuliyati cheklangan jamiyatni nizomni ishlab chiqish va tasdiqlash;
— masuliyati cheklangan jamiyatni nizom jamg’armasini belgilash va shakllantirish;
— reja va xisobotlarni tayyorlash xamda tasdiqlash;
— masuliyati cheklangan jamiyatni rivojlantirish rejalarini ishlab chiqish va amalga oshirish;
— masuliyati cheklangan jamiyatni qayta tashkil etish va tugatish to’g’risida qaror qabul qilish;
— masuliyati cheklangan jamiyatni olgan foydani o’z ixtiyoriga ko’ra ishlatish;
— masuliyati cheklangan jamiyatni mulkini tasarruf etish (boshqa shaxsga, ijaraga berish, garovga qo’yish, boshqa korxonalar nizom jamg’armasiga xissa tariqasida kiritish va xokazolar).
2. Korxona mulk shakllari, boshqaruv usuli va korxonalar to’g’risidagi qonunchilikning rivojlanishi va hozirgi holati.
Korxonaning mulk shakli, boshqaruv usuli, O’zbekiston Respublikasining “Korxonalar to’g’risida ”gi qonun, undagi o’zgarishlar. Korxona faoliyatiga ta’luqli normativ-me’yoriy xujjatlar. Korxona to’g’risidagi qonunchilikning takomillashuvi.Korxonada ish yuritish holati. Korxona tarkibi, bo’limlari vazifalari.Xo’jalik faoliyati yurituvchi har bir sub’ekt bir qator huquqlarga ega bo’lib, bular bir tomondan, ularning ichki tashkilotchiligini aniqlab bersa, ikkinchi tomondan, jismoniy va huquqiy shaxslar hamda davlat bilan o’zaro munosabatlarini amalga oshirishga ko’maklashadi.
Korxonalar huquqiy shaklining har bir ko’rinishida ularning egalari, ya’ni xususiy mulk egalari, korxona bilan turli darajadagi aloqada bo’ladilar. Masalan, ochiq turdagi hissadorlik jamiyati egalari korxona mulkining bir qismigagina egalik qilish huquqiga egalar hamda boshqaruv funktsiyalarini amalga oshirishda ham o’z aktsiyalari miqyosida ishtirok etadilar.
Xo’jalik o’rtoqliklarida (jamiyatlarida) esa mulk egasi va mulk yaqinlashtirilgan bo’lib, korxonani boshqarishda ularga bevosita ishtirok etish imkoniyati yaratib berilgan.
O’zbekiston Respublikasining “Korxonalar to’g’risida”gi qonuniga asosan, korxonalar mulk egasi (egalari) yoki u (ular) tayinlagan vakillik organi, mehnat jamoai yoki muassislar guruhining qarori bo’yicha belgilangan qonun-qoidalarga asosan tashkil qilinishi mumkin.
Shuningdek, korxonalar agar korxona mulki egasi yoki u tayinlagan vakillik organining roziligi bo’lsa, faoliyat yuritayotgan korxona tarkibidan bir yoki bir nechta tarkibiy bo’linmalarni, ushbu bo’linmalarning mehnat jamoalari tashabbusiga ko’ra, ajratib chiqarish natijasida ham tashkil topishi mumkin.
Korxona joriy va hisob-kitob raqamlari ochish va ular to’g’risidagi holatlarni tasdiqlash huquqiga ega bo’lgan, mustaqil huquqiy shaxs maqomidagi sho’’ba korxonalari, filiallar, vakolatxonalar, bo’lim va boshqa tashkiliy bo’linmalarni tashkil qilishi mumkin.
Korxona qonun hujjatlarida belgilab qo’yilgan tartibda maxsus davlat organlarida ro’yxatga olingan kundan boshlab tashkil qilingan hisoblanadi va huquqiy shaxs maqomiga ega bo’ladi.
Korxonalar faoliyatini tartibga soluvchi qonun hujjatlarida ikki xil ta’sis hujjatlari belgilab berilgan:
Do'stlaringiz bilan baham: |
