Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

OTIH (АТОС/ASEAN)

 
1993 dekabrda iqtisodiy rivojlanish va mintaqada 
raqobat muhitini shakllantirish maqsadida tashkil etilgan Osiyo-Tinch okeani 
iqtisodiy hamkorligi
Per se doktrinasi (доктрина Пер се /
doctrine per se) 
– subyektning har 
qanday tobelikni, iqtisodiyo qaramlikni rad etishidir. Ingliz tilida perseity va 
aseity–ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq har qanday tobelikni rad etishdir. per 
se bir vaqtning o‘zida iqtisodiyotning siyosatdan holiligini, iqtisodiy nazariyaning 
iqtisodiy 
tizimlarga 
va 
institusional 
tuzilmalarga 
taalluqliligini, 
ushbu 
tuzilmalarning o‘zaro neytralligini ham anglatadi. 
Porterning besh raqobatchi kuch modeli (пять конкурентных сил 
Портера / Porter’s five forces analysis) – 
yangi raqiblarning kirib kelishi, 
bozorda xaridorlarning hukmronligi, bozorda ta‘minotchilarning hukmronligi, 
o‘rinbosar tovarlarning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq xavf-xatarlar, va tarmoqdagi 
raqobat yoki raqobat kurashining saviyasi (darajasi) bilan bog‘liq model. 
Qo’shilish samarasi (эффект слияния /
effect
incorporation) 

oligopoliya sharoitida firmalarning raqiblariga javob reaksiyasi halokatli bo‘lishi 
mumkin 
Raqobat (конкуренция /
competition) 
- xo‘jalik yurituvchi subyektlarning 
musobakalashuvi bo‘lib, bunda ularning mustaqil harakatlari har bir subyekt 
tomonidan tegishli tovar bozoridagi tovarlar muomalasining umumiy shart-
sharoitlariga ta‘sir ko‘rsatish imkoniyatini cheklaydi. 
Raqobat afzalliklari brillianti (модель конкурентного ромба / 
diamond model) – 
raqobat ustunligining korporativ boshqaruv ustunliklari; ishlab 
chiqarish omillari ustunligi; mamlakatdagi talab hajmi; ko‘makchi va qo‘shimcha 
tarmoqlarga bog‘liq ustunliklardan iborat ekanligi.