Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti qattiq jisimlar fizikasi kafedrasi


Kristall qattiq jismning panjaraviy issiqlik o’tkazuvchanligi



Download 0,78 Mb.
bet4/7
Sana22.10.2020
Hajmi0,78 Mb.
#49772
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Kurs ish. Rahmatov B.

Kristall qattiq jismning panjaraviy issiqlik o’tkazuvchanligi

Qattiq jismlarda, gazlar va suyuqliklardan farqli ravishda, issiqlik faqat issiqlik o’tkazuvchanlik orqali uzatiladi.

Umuman aytganda kristallda issiqlik energiyasi fononlar fotonlar, erkin elektironlar ( erkin kovaklar) elektiron-kovak juftlari, ekstonlar orqali uzatilishi mumkin. Biz ushbu bandda issiqlik o’tkazuvchanlikni qarab chiqamiz uni bazan panjaraviy issiqlik o’tkazuvchanlik ham deyiladi.

Agar qattiq jism namunasi uchlari turli temperaturalarda tutub turulsa u holda namunadan issiqlikning uzliksiz oqimi vujudga keladi: issiqroq uchidagi kristall panjara tugunlari kattaroq amplituda bilan tebranadi, ular o’zlari bog’langan qo’shnilariga tasir qilib ularning tebranish amplitudasini(binobarin energiyasini) ortiradi bu qo’shnilar o’z navbatida namunaning sovvuqroq uchi tomongabu ta’sirni (issiqlik energiyasini) uzatadi.



Masalan, dT/dx temtemperatura gradenti mavjud bo’lgan (sterjenning) namunaning ds ko’ndalang kesimi orqali dt vaqtda o’tgan dQ issiqlik oqimini molekulyar fizika fanidan malum

ifoda bo’yicha hisoblash mumkin, bundagi λ – issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisenti. Debay nazaryasi bo’yicha, panjarani uyg’ongan holatini kristall hajmida erkin harakatlanuvchi fononlar ideal gazi ko’rinishida tasabbur qilinadi. Fononlar gazi temperaturaning muayyan oralig’ida ideal gaz xossalariga ega, shuning uchun qattiq jismning panjarasi(fononlar) issiqlik o’tkazuvchanligi koefgisientini ideal gaznikiday ifodalasa bo’ladi:



Bunda C-fononlar gazi birlik hajmning issiqlik sig’imi, ɭф- fononning erkin yugurish yo’li o’rta uzunligi, νm- mazkur jismda tovush tezligi.

Fononlarning erkin yugurish o’ratcha ɭф uzunliginixisoblash ancha qiyin, ammo nazariyaning cifatiy tahlili yetarlicha yuqori temperaturalarda ɭф-ning mutloq temperaturaga teskari proporsional ekanligini ko’rsatadi.

Shuning uchun λф issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisenti ham T>0 bo’lganda mutloq temperaturaga teskari proporsianal, ya’ni λф-1/T, chunki bu sohada C va νm kattaliklar temperaturaga bog’liq emas .

Yetarlicha toza kristallarda mutloq nolga yaqin temperaturalarda ɭф – namunaning o’lchamlariga bog’liq.

Buning sababi shuki, past temperaturalarda fononlar zichligi juda kam, binobarin, fononlararo to’qnashishlar ehtimoli kichik, bu holda fononlar namunaning u chegarasidan bu chegarasiga deyarli to’qnashishsiz harakat qiladi , demak, namuna o’lchami d bo’lsa ɭф~d bo’ladi.



Bu holda, .

Endi yuqoridagi ifodaning o’ng tomonini faqat C- gina temperaturaga bog’liq. Debay qonuniga ko’ra, C~T3, binobarin, λф ~T3 bo’lishi kerak. Bu xulosani tajriba tasdiqlaydi.



Albatta, kristallarda bog’lanish kuchlari anizatropligi issiqlik o’tkazuvchanlik koefisentini λфning anizatrop bo’lishligiga olib keladi.

Kvarsning tuzilishini ko’rsatadigan ushbu chizma va uning yo’nalishifa bog’liq (anizotrop) issiqlik o’tkazuvchanligini namoyish qiladigan jadval keltirilgan.



λф ×105kal.mol/grad×s

Temperature. K

373

273

195

83

c o’qqa parallel yo’nalishda

c o’qqa tik yo’nalishda



7.7

4.8


11.7

6.2


16.8

8.7


42.1

Jadvaldan kvars kristallining c o’qi bo’ylab issiqlik o’tkazuvchanligi, u o’qqa tik yunalishdagisidan deyarli ikki marta kattaligi ko’rinib turubdi. Bundan tashqari, T temperatura kamaygan sayin λф issiqlik o’tkazuvchanlik ortib borayotgani ko’rinadi. Bu kvant nazaryasini tasdiqlayotgan natijadir. Biz kristall panjarasi tebranishlari bilan bog’liq issiqlik o’tkazuvchanlikka oid bazi asosiy qonunyatlarni qarab chiqdik xolos.


Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish