Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti qattiq jisimlar fizikasi kafedrasi



Download 0,78 Mb.
bet2/7
Sana28.08.2021
Hajmi0,78 Mb.
#157582
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti qattiq jisimlar f

XULOSA

ADABIYOTLAR

ISSIQLIK SIG’IMINING KLASSIK NAZARYASI

Kilassik fizikada panjara atomlari harakati mumtoz mexanika qonunlarga buysunadi deb hisoblanadi. Bu qonunlardan biri o’rtacha energiyaning barcha erkinlik darajalari bo’yicha teng taqsimot qonuni bo’lib, unga kura bir erkinlik darajasiga to’g’ri keladigan o’rtacha kinetic energiya (1/2)kT ga tengdir. Shu asosda qatiq jismning issiqlik sig’imi mumtoz qonuni kelib chiqadi. Malumki har qanday tebranishni uch tashkil etuvchiga ajratish mumkin, har tashkil etuvchi (tebranma harakat erkinlik darajasiga) tebranuvchi atomning (1/2)kT o’rtacha kinetik energiyasi va (1/2) kT o’rtacha potensial energiyasi to’g’ri keladi, demak, har bir erkinlik darajasiga

E = EKIN + EPOT =(1/2)Kt+(1/2)kT =kT (1)

Energiya to’g’ri keladi, tebranayotgan atomning o’rtacha to’la energiyasi

Ea = 3kT (2)

bo’ladi. Agar gram-atom miqdoridagi kiristall olinsa, uning atomlari tebranishlari to’la energiyasi

ENA=NAEa=3NAkT=3RT. (3)

bu yerda N- avagadro soni, R- gaz universal doimiysi.

Ta’rifga ko’ra qattiq jismning issiqlik sig’imi deb temperatura bir gradus qadar o’zgarganda uning ichki energiyasining o’zgarish miqdoriga aytiladi. Bu sig’im C=De/dT tarzida aniqlanadi. C- sig’im ayrim termodinamik kattaliklar funksiyasi bo’lib, uning ko’rinishi va qiymati qanday sharoitda o’rganilishifa bog’liqdir.

Agar issiqlikning sig’imi jism hajmi o’zgarmas saqlangani holda aniqlansa, CV=(dE/dT)v-const, bosim o’zgarmas saqlansa, CP=(dE/dT)p-const ko’rinishida belgilanadi. Odatda temperature o’zgarganida kiristall qattiq jismlarning hajmi ham kamayganligi tufayli ularning issiqlik sig’imini CV desa bo’ladi, (xona temperaturasida CP sig’im CV sig’imdan 3-5% chamasi ortiq xolos).

Demak, grammolekulyar(molyar) issiqlik sig’im

C = CV=dENA/dT=3R ~ 6 kal/mol.grad (4)

bo’ladi: bir atomli kiristal qattiq jismning molyar issiqlik sig’imi 6 kal/mol.grad bo’lishi kerak. Bu qonunni Dyulong-Pti qonuni deyiladi. Xona temperaturasida bir qator moddalar issiqlik sig’imini o’lchashlar Dyulong-Pti qonuni yaxshi bajarilishini ko’rasatadi, ayrim moddalar uchun C ning qiymati Dyulong-Pti qonuniga mos kelmaydi,

Modda

C , kal/mol.grad

modda

C , kal/mol.grad

alyuminiy

temir


oltin

mis


kaliy

platina


6.14

6.39


6.36

5.90


6.63

6.29


Kumush

Rux


Yod

Krimniy


Bor

Karbon(olmos)



6.13

6.10


6.6

4.64


2.51

1.35


Yuqoridagilarni davom ettirsak, ikki atomli kristallar uchun C bir atomli kristallarnikidan 2 barobar yani 12 kal/mol.grad, chunki bularning bir grammoli energiyasi 2 barobar ko’p, uch atomli kristallar uchun C =18 kal/mol.grad bo’lishi kerak. Bir qator kristallar ustida o’lchashlarxona temperaturasida mos qiymatlarni beradi.

Modda

C , kal/mol.grad

modda

C , kal/mol.grad

CuO

11.3

CaCl2

18.2

NaCl

12.1

BaCl2

18.6

T past temperaturalarda olish usullari ishlab chiqulguncha va bu temperaturalarda issiqlik sig’imini o’lchashlar yo’lga qo’yilguncha xona teemperaturasi va unga yuqorida bajarilgan Dyulong-Pti qonuni hamma vaqt o’rinli qonunday tuyiladilar.

Ammo, past temperaturalar sohasida Dyulong-Pti qonunidan chetlanishlar juda sezilarli bolishlari, aniqrog’I, qattiq jismlarning issiqlik sig’imi kamayib borishi kuzatiladi, quyidagi jadvalda mis va olmos issiqlik sig’imining tajribaviy qiymatlari keltirilgan.

Mis

olmos

Temperature

C , kal/mol.grad

Temperature

C , kal/mol.grad

-259

-186


-39

+50



0.04

3.32


5.59

5.90


-183

-66


+85

+985


0.03

.64


2.12

5.51


Bu qonuniyat barcha boshqa qattiq jismlar uchun ham kuzatilgan.


Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish