Neptun orti obyektlarini 3 guruhga boʻlish mumkin. 1.KOYPER belbogʻidagi obyektlari
2.Koyper belbogʻidan tashqaridagi tarqoq obyektlar(tarqoq gardish obyektlari)
3.Mustaqil obyektlar.
2012-YIL Dekabrgacha 1300ga yaqin neptun orti vakillari roʻyhatga olingan
Ekzosayyoralar bu boshqa yulduzlar atrofida aylanuvchi sayyoralardir. Tungi osmon yulduzlari gʻoyasi paydo boʻlgandan buyon yulduzlarning atrofida sayyoralar mavjudligi toʻgʻrisidagi fikrlar ilgari surila boshlandi. Bu sayyoralarda hayot borligi qator qizgʻin baxslarga sabab boʻldi. Lekin gʻoyani ilgari surish bilan ish bitmaydi. Bu sayyoralarni kuzatish va ularni qayd qilish muhim ahamiyatga ega. Bizga ma’lumki sayyoralar yulduzlarga nisbatan juda ham yengil va ular oʻzidan yorugʻlik nurini juda ham kam chiqaradi. Shuning uchun ham bunday sayyoralarni kashf qilish juda ham qiyin. Shuni qayt qilish kerakki bu sohadagi ayrim urinishlarga qaramasdan asosiy yutuqlar XX-asrdan boshlangan.
XX-asrni 80-yillarining oxiri 90-yillarning boshlarida ekzosayyoralar kashf qilina boshlandi. Xozirgi kunda bir necha ming ekzosayyoralar kashf qilindi va ularning soni ortib bormoqda. Shunisi etiborliki boshqa sayyoralar tizimi va ularning soni bizning tizmimizdan farq qiladi. Endi bugungi kunda olimlar bu sayyoralarning tuzilishini, ularning shakillanishini va ularning evalutsiyasini oʻrganishlari zarur.
Yulduzlar bu bizdan juda uzoqdagi quyosh ekanligi toʻgʻrisidagi fikirlar ilgari surilgandan buyon tabiiy holda bu yulduzlar atrofida ham xuddi bizning Quyosh atrofida sayyoralar boʻlgani singari sayyoralar boʻlishi kerak degan fikirlar ilgari surildi. Biz hozir aynan shunday sayyoralarni ”ekzosayyoralar” deb ataymiz (yoki quyoshdan tashqaridagi sayyoralar). Insoniyat qadimdan qanday qilib boshqa yulduzlar va sayyoralarni kashf qilish toʻgʻrisida oʻylashgan. Buni amalga oshirish ikkita sababga koʻra juda ham qiyin: birinchidan sayyoraning oʻzi juda kichik va faqat nurni qaytaradi shuning uchun yorqinligi juda ham sust. Shuning uchun ham uni koʻrish juda ham qiyin, chunki u juda ham yorugʻ yulduzga yaqin joylashga. Agar unga halaqit beruvchi yorqin yulduzlar boʻlmaganda edi bu sayyoralarni koʻrish juda ham oson boʻlar edi.
Ekzosayyoralar qanday qilib kashf qilindi degan savolga hozircha hech qanday javob bera olmaymiz. Lekin biz ikkinchi tomondan 1995-yilda quyoshga oʻxshash yulduz atrofida birinchi ekzosayyora kashf qilinganligini tasdiqlay olamiz. Lekin boshqa usul bilan 1992-yilda astronomlar neytron yulduzlar atrofida birnecha ekzosayyoralarni kashf qilishdi. Ayrim olimlar shu kundan boshlab ekzosayyoralar davri boshlandi degan fikirni ilgari surishmoqda. 1988-yilda qator astronomlar ekzosayyoralarni kashf qilinganligini e’lon qilishdi. Lekin ular kuzatish aniqligi yetarli boʻlmaganligini ham e’trof etishdi. Bundan 15 yil oʻtkandan keyin kashf qilingan sayyoralar soni bir necha 10 tadan oshgandan keyin kashfiyot oʻz tasdigʻini topdi. 1989-yilda astronomlar quyoshga oʻxshash yulduz atrofida aylanayotgan kichik massali yoʻldoshni aniq koʻrganliklarini etrof etishdi. Shuni qayd qilish kerakki sayyoralar va yulduzlar orasida yana bir tur obektlar bor. Bu obektlar karliklar deb ataladi. Ular sayyoralardan ogʻirroq lekin yulduzlardan yengil boʻladi. Ularning bagʻrida termoyadro reaksiyalar davom etmoqda, lekin bu vodorodni geliyga aylanish reaksiyasi emas. Shuning uchun ham bu karliklar oʻzidan yorugʻlik tarqatmaydi. Shuning uchun ham 1989-yildagi kashfiyotlar karliklarmi yoki ekzosayyoralarmi degan savolga toʻliq va aniq javob bera olmaymiz. Shunung uchun ham ekzosayyoralarning kashf qilinish tarixi juda ham koʻp noaniqliklar bilan bogʻliq boʻlib qolmoqda. Shuni qayd qilish kerakki1980-1990 yillarda bir vaqtning oʻzida bir necha usullar ekzosayyoralarni kashf qilish imkonini berdi. Bu usularda olingan natijalarning aksariyati bir biriga juda mos keladi. Bunda biz har xil usullarni koʻrib chiqamiz.[9]
