Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti 307-guruh talabasi Adhamqulova Zuhroning,,O’zbek tili va adabiyotini o’qitish metodikasi’’ fanidan dars ishlanmasi

Harakat nomi fe’lning otga xoslangan shakli ot so’z turkumiga o’xshashligi yoki farqi rasmlar orqali tushuntiramiz .M:bolalarning harakati nima desak ,,yugurish ;; deymiz, oq sahifali narsaning nomi nima desak ,, kitob ‘’ deymiz . Demak, ot so’z turkumi narsa va shaxning nomini bildiradi, fe’lning harakat nomi esa o’z nomi bilan ish –harakatning nomini bildiradi , shu jihatdan ular bir biriga o’xshab ketadi.

Sifatdosh shaxs va narsaning o’zgarish, harakat belgisini bildiradi: o’qiyotgan bola .sifat esa narsa va shaxsning turg’un ,barqaror belgisini bildiradi: qizil kitob .

Shoshilib,yugurib kelyapti (ravishdosh) 1 sekin, piyoda kelyapti (ravish) 2

Fe’llarning yasalishi

• Ot, sifat ,undov so’zlardan-------- tuz+la, to’g’ri+la ,dod+la, son+a=sana
• Ot va sifatlardan ------------------ qora+ay, suv+sa , boy+I, tinch+I
• Taqlid so’zlardan --------------------- gur+illa ,
• Olmoshlardan--------------------- sen+sira, siz+sira
• Bowqa so’z turkumlaridan ham fe’l yasash mumkin
• Sekin+lamoq
• Voyvoy+la
• Chiroy+li
• Yaqin+lash
• Gap+ir
• Toza+la , guldur+a

Topshiriq . Yasama fe’llarni toping va ularni qaysi so’z turkumidan yasalayotganligiga e’tibor berib jadvalga joylang.

• Tuzlamoq, dodlamoq, yangilamoq, tezlamoq, voyvoylamoq, yaxshilamoq, varaqlamoq, to’g’rilamoq, sekinlamoq, ho’plamoq, qishlamoq, yaqinlashmoq, gapirmoq, sensiramoq.

Otdan yasalgan fe’llar
Sifatdan yasalgan fe’llar
Ravishdan yasalgan fe’llar
Undov va taqlid so’zlardan

Fe’lning tuzilishiga ko’ra turlari:

• Sodda qo’shma juft takroriy

Bilmoq
Eslamoq
Qurmoq
Yurmoq
Ketmoq
Tezlamoq
Gapirmoq
Sayr etmoq
Taq etmoq
Olib kelmoq
Bunyod qilmoq
Dod solmoq
Chirs etmoq
Urindi-turtindi
So’radi-qo’ydi
Qiladi-qo’yadi
Yayrab-quvnab
Sakrab -hakkalab
Ishlay-ishlay
Kuta-kuta
O’yladi-o’yladi
Yayrab-yayrab
Yurib-yurib