Samarqand davlat universiteti fakultet: Pedagogika fakulteti Yo’nalish



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/19
Sana05.08.2021
Hajmi1,88 Mb.
#138697
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   19
Bog'liq
Mustaqil ish (1)

Qonning ivishi – organinzmning himoya reaksiyasi hisoblanadi. Uning 

bu xossasi jarohatlanishlarda organizmni ortiqcha qon yo‘qotishdan 

saqlaydi.Qonning ivishi o‘zgarsa, ozgina jarohatlanish ham odam 

sog‘lig‘iga katta xavf tug‘diradi, chunki organizm ko‘p qon yo‘qotishi 

mumkin.Qonning ivishi murakkab biologik jarayon bo‘lib, bunda 

quyidagi omillar ishtirok etadi: qon plazmasidagi fibrinogen (oqsil 

modda) mayda zarrachalardan ingichka tolachalarga (fibringa) 

aylanadi.Fibrin tolachalari qon tomiri devorining jarohatlangan 

(kesilgan) joyida to‘r hosil qiladi va unga qonning shaklli, elementlari, 

ayniqsa trombositlar ilinib, to‘siq hosil bo‘ladi. Natijada qon oqishi 

to‘xtaydi. Bu jarayonda qon tarkibidagi trombin fermenti, Ca ionlari, K 

vitamin va qonning antigemofil omili muhim rol o‘ynaydi.Sog‘lom 

odamda qon 3-4 minut ichida iviydi. Ba’zi odamlar qon plazmasining 

tarkibida qonning ivishida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan biologik 

modda-antigemofil omil yetarli bo‘lmaydi. Bu kasallik gemofiliya deb 

atalib, u nasldan-naslga, ya’ni ota-onadan bolaga o‘tadi.

 

Bunday odamlarda qon ivishi buziladi, natijada bexosdan burundan 



qon kelishi, salgina jarohat tufayli ko‘p qon yo‘qotish mumkin. Bundan 

tashqari, trombositlarning soni kamayganda, ovqat tarkibida kalsiy 

(Ca) ionlari, kaliy (K) vitaminining miqdori yetishmay qolganda ham 

qonning ivish xossasi kamayadi. 

 



 

 

 



Qon yaratilishi

, gemopoez - qon hujayralarining hosil 

boʻlishi, rivojlanishi va yetilishi. Odamda va sut emizuvchi 

hayvonlarda qon yaratuvchi aʼzolarni, umurtqasiz hayvonlarda, 

asosan, boʻshliqtardagi suyuqliklar va qonning oʻzida yoki 

gemolimfada hosil boʻladi. Qon yaratilishi uzluksiz jarayon 

boʻlib, koʻpchilik qon hujayralarining qisqa hayotiy sikli tufayli 

roʻy beradi.

 

Odam embrionida sariqlik xaltachasidagi mezenxima 



hujayralarida qon yaratuvchi hujayra hosil boʻladi; homila 3 

oyligidan to tugʻilguniga qadar qon jigarda va taloqda, 4 

oyligidan boshlab esa bir vaqtda koʻmikda ham hosil boʻla 

boshlaydi, 4-oydan boshlab limfa tugunlarish limfotsitlar 

shakllanadi.Uch oylik homilada qizil qon tanachalarn — 

megaloblastlar (yadroli yirik hujayralar) yetilib, yirik 

eritrotsitlar (megalotsitlar)ga, soʻng eritroblastlarga aylanadi, 

ular asta-sekin normoblastlar bilan almashinadi. Yangi tugʻilgan 

bola va katta yoshdagi sogʻlom organizmda boʻladigan 

eritrotsitlar ana shu normoblastlardan vujudga keladi. 

Barcha yetilgan qon hujayralari birbiridan farqlansa ham 

yagona boshlangʻich (ustun) qon yaratuvchi hujayralardan 

vujudga keladi. 

Koʻmikdagi boshlangʻich qon hujayralarining yetilib qonning 

yetuk shaklli elementlarga aylanishi qon hosil qiluvchi 

aʼzolarda sodir boʻladi. Qon oʻzaniga (tomirdagi qon oqimiga) 

qonning barcha funksiyasini bajara oladigan yetuk hujayralar 

tushadi. 

Qon  yaratuvchi aʼzolar - odam va hayvonlarda qon va 

limfa hujayralari hosil boʻladigan aʼzolar. Odamda va sut 

emizuvchi hayvonlarda qizil koʻmik, taloq, limfa tugunlari, 

ayrisimon bez qon yaratuvchi aʼzolara. hisoblanadi. Qon 

yaratish aʼzolarining asosiy vazifasi qon hujayralarining 

yemirilishiga qaramay, ularni doimiy nisbatda saqlab turishdan 

iborat. 



 

 

Koʻmik — odam va koʻpgina umurtqali hayvonlarning suyak 

boʻshligʻini toʻldirib turadigan toʻqima. Qizil (qizgʻish) va sariq 

tusli (yogʻsimon) ko’mik farq qilinadi. Qizil ko’mik miyeloid 

toʻqimadan hosil boʻlib, asosan, tarkibida qon yaratuvchi 

(poyasimon hujayralar) va yetiltiruvchi hujayralarni tutgan 

retikulyar tuqimadan (biriktiruvchi toʻqimaning bir xili) iborat. 

Odam va sut emizuvchi hayvonlarda asosiy qon yaratiladigan 

aʼzo. Eritrotsitlar, do-vador leykotsitlar, trombotsitlar va 

limfotsitlar ko’mikda hosil boʻladi. Koʻpgina sut emizuvchilar, 

xususan, odamda ham bola hayotining 1-yilida hamma suyaklar 

Ko’mik bilan toʻla boʻladi, yosh kattalashgan sari yogʻ 

hujayralari koʻpayishi natijasida ko’mik ning qizil rangi keta 

boshlaydi va yirik suyaklar boʻshligʻidagi K. yogʻ toʻqimasi bilan 

almashinib, ilikka aylanadi. Qizil ko’mik faqat gʻovak suyak 

moddalarida (qovurgʻalarda, toʻsh, kalla suyagining asosi, 

chanoq, umurtqalar va boshqalarda), shuningdek, baʼzi 

umurtqalilarning (kemiruvchilar, qushlarda) barcha suyak 

boʻshliqlarida bir umr saqlanib qoladi. Sariq ko’mik (ilik), 

asosan, yogʻ toʻqimasidan iborat boʻlib, naysimon suyaklarning 

diafiz qismini toʻldirib turadi. Organizm koʻp qon yoʻqotganda 

ilik Ko’mikga aylanib, qon hujayralari ishlab chiqara boshlaydi 




 

 

Taloq 

— odam va umurtqali hayvonlarning qorin 

boʻshligʻidagi toq parenximatoz organ. Asosiy qon 

rezervuarlaridan biri (qon "depo"si); qon yaratilishi, moddalar 

almashinuvida ishtirok etadi; immunobiologik va himoya 

funksiyasini bajaradi — antitelolar ishlab 

chiqaradi, bakteriya va toksinlarni tutib qolib, zararsizlantiradi, 

yashab bitgan eritrotsit va trombotsitlarni yemiradi. Qonning 

hosil boʻlishi, buzilishi, qayta taqsimlanishida va organizmning 

himoya reaksiyalarida qatnashadi.Odamda taloq embrional 

hayotning birinchi oyida meʼdaning dorzalb tutqichi ichida 

toʻplangan mezenxima toʻqimasidan rivojlanadi.  Taloq 

uzunchoq oval shaklli, uz. 12 sm, kengligi 7— 8 sm, ogʻirligi 

150—200 g . Lekin taloqning hajmi va ogʻirligi individual boʻlib, 

organizmning fiziologik holatiga bogʻliq holda juda oʻzgarib 

turadi.  Bir tomoni qabariq (diafragmal), ikkinchi tomoni botiq 

(ichki) boʻlib, chap biqinning 9-11 qovurgʻa sohalariga 

joylashgan. Tashqi tomondan seroz parda va biriktiruvchi 

toʻqima kapsulasi bilan qoplangan. 

 



 

 


Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish