Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

1-ish. Ajratuvchi to’qimalar. 
Ishning  borishi.  Sekret  (lot.  sekresio-ajrataman)  chiqaruvchi  yoki  ajratuvchi 
to’qimalarga tuzilishi har xil bo’lgan, ixtisoslashgan hujayralar kiradi. Bu hujayralarda modda 
almashinuvi  natijasida  kimyoviy  tarkibi  har  xil  bo’lgan  moddalar  hosil  bo’ladi.  Tashqarida 
sekret chiqaruvchi to’qimalar bezsimon tuklar, nektar, gidatodlar shaklida bo’ladi. Bezsimon 
to’qimalar yoki trixomalar epidermadan yuzaga keladi (16-rasm). 
Nektarlar o’zidan qandli suyuqlik – nektar chiqaradi va hasharotlarni jalb etadi. Nektarlarni 
ajratuvchi hujayralari quyuq sitoplazmaga ega bo’lib, modda almashinuvida faol qatnashadi. 

---

 
188 
 
 
16-rasm. Primula (Primula sinensis) bargining gidatodasini uzunasiga kesmasi: 
m – traxeidlar; m – hujayraro bo’shliqlar; x – xlorofilli hujayralar; k – qobiq;  
z – tutashtiruvchi hujayra; e – parenxima. 
 
Ba’zan  tashqariga  sekret  chiqaruvchi  to’qimalar  dag’al  bezlar  shaklida  bo’ladi,  ularga 
emergenslar  deb  ataladi.  Emergenslar  hosil  bo’lishida  epidermadan  tashqari,  ichki  to’qimalar 
ham qatnashadi (17-rasm).