Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

2. Barg shakllari 
Barglar har xil shaklda bo‘ladi. Barg oddiy va murakkab barglarga bo‘linadi. 
Barg  bir  bandda  faqat  bitta  yaproqqa  ega  bo‘lsa  oddiy  barg  deb  ataladi.  Xazonrezgilik 
vaqtida oddiy barg bandi va yaprog‘i bilan bir vaqtda uzilib tushadi. 
Oddiy  barglar  o‘z  yaprog‘ining  shakliga  ko‘ra  ninabarg,  qalami,  cho‘ziq,  nashtarsimon, 
tuxumsimon, kuraksimon, buyraksimon, yuraksimon, kamonsimon kabi shakllarga bo‘linadi (36-
rasm). 
 
 
 
36-rasm. Oddiy barglar: 
1 -  ninabargli; 2 – chiziqsimon; 3 – cho‘ziq; 4 – lansetsimon; 
5 – ovalsimon; 6 – dumaloq; 7 – tuxumsimon; 8 – teskari tuxumsimon; 
9 – rombsimon; 10 – kuraksimon; 11 – yurak-tuxumsimon; 
12 – buyraksimon; 13 – o‘qsimon; 14 – nayzasimon. 
 
Barg  plastinkasining  uchi,  tagi  va  cheti  ham  xilma-xil.  Chunonchi,  barg  uchi:  nishdor, 
o‘tkir, to’mtoq, to’garak, uyma va h.k., barg tagi ensiz ponasimon, keng ponasimon, o‘tkirroq, 
kesik, to’garak, o‘yma, yuraksimon, barg plastinkalarining cheti (qirrali), arrasimon (o‘rik, tol va 
boshq.),  qo’sh  arrasimon,  tishsimon  (sho‘ralarda),  to’mtoq  tishli  (qo‘ng‘ir  rangli),  o‘yilgan, 
butun (tekis) bo‘ladi. 
Barg  bandida  bir  necha  yaproqchalar  joylashgan  bo‘lsa,  bunday  barg  murakkab  barg  deb 
ataladi.  Xazonrezgilik  vaqtida  bu  yaproqchalar  oldinma-ketin  to‘kiladi,  shundan  so‘ng  asosiy 
band  ham  poyadan  uziladi  (masalan,  yong‘oq,  akatsiya,  na’matak,  atirgul  va  boshqalar). 
Murakkab  bargning  asosiy  bandi  raxis  (lot.  raxis-umurtqa)  deb  ataladi.  Raxisda 
yaproqchalarning  joylanishiga  qarab  murakkab  barg  odatda  uchtalik,  patsimon  va  panjasimon 
shaklda tafovut etiladi (37-rasm). 
O‘simliklarda barg plastinkasining tomirlanishi sistemasi barg bandi va poyaga ketadigan 
nay-tola  bog‘lamlaridan  iborat  bo‘lib,  ular  orqali  suv,  mineral  tuzlar  va  organik  moddalar 
harakatlanadi.  Suv  va  mineral  tuzlar  barglardagi  hujayralarga  tomon,  organik  moddalar  esa 
doimo barglardagi hujayralardan poyaga tomon harakat qiladi. 
 

---

 
88