Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

26-rasm. Chinorning novdasi (Platanus orientalis): 
A – qisqargan; B – uzun: 1 – bo‘g‘in oralig‘i; 2-yillik o‘sish. 
 
Poyalarning  shakli  o‘simliklarning  turiga  va  o‘sish  sharoitiga  qarab  har  xil  bo‘ladi. 
Ko‘pincha ular silindrik, ba’zan uch qirrali (kiyik o‘tlarda), to‘rt qirrali (yalpizdoshlarda), ko‘p 
qirrali  (kaktuslarda,  tropik  o‘rmonlarda  o‘suvchi  braxixiton,  bom  baksalar  degan  daraxtlarda 
bochkaga o‘xshashdir) (27-rasm). 
 
 
 
27-rasm. Poyaning ko’ndalang kesmasi: 
A – yumaloq; B – ovalsimon; V – uch qirrali; G – to’rt qirrali; D – ko’p qirrali;  
E – qovurg‘ali; J – egatchali; Z, I – qanotchali. 
 
Poyalar  o‘sish  xususiyatiga  qarab  ortotrop  yoki  tik  va  plagiotrop  yoki  ko‘ndalang 
yo‘nalishda  o‘suvchi  bo‘ladi.  Ortotrop  poyalarga  kungaboqar,  g‘o‘za,  makkajo‘xori  kabilar 
misol bo‘la oladi. Ularni orasida chirmashuvi yoki tayanchli o‘ralib yuqoriga o‘sib ko‘tariladigan 
o‘tchil  o‘simliklarga  (pechakgul),  daraxsimonlarga  lianalar  deb  ataladigan  rotang  palmasini 
ko‘rsatish mumkin (28-rasm). 
Plagiotrop  poyalarning  ba’zilari  yerda  yoyilib  qo‘shimcha  ildizlari  bilan  erga  o‘rnashib 
o‘sadi, bu xilda o‘suvchi o‘simliklarga sudralib o‘suvchi yoki yoyilib o‘suvchi poyalar deyiladi 
(g‘ozpanja, toshyorlar, zemlyanika va boshqalar). 
Yer  bag‘irlab  o‘suvchi  poyalarga  madaniy  o‘simliklardan  palaklar  deb  ataladigan 
o‘simliklarni  ko‘rsatish  mumkin  (qovun,  tarvuz,  bodring,  qovoq).  Ba’zi  o‘simliklarning 
poyasidagi bo‘g‘in oralig‘i juda ham qisqa bo‘lib, barglari er bag‘irlab o‘sadi, o‘sha barglarning 
o‘rtasida poya o‘sib go‘l hosil qiladi. Bunday poyalarga go‘l poya deb ataladi (masalan, primula, 
qoqi, zubturun, kavrak va boshqalar). 
 

---

 
79