Samarqand davlat universiteti axborot texnologiyalari

File Tgapsfer Protocol (FTP) 
— fayllarni uzatish 
bayonnomasi: 
• 
Telnet 
— uzoqdan murojaat qilish bayonnomasi, yani 
buyruqlarni uzoqdagi kompyuterda masofadan turib ijro etish; 
• 
Simple Mail Tgapsfer Ptotocol (SMTP) 
— elektron 
pochtani yuborishning oddiy bayonnomasi; __ 
• 
Hyper Text Tgapsfer Protocol (HTTP) 
— gipermatnni 
uzatish bayonnomasi (Worid Wide Web da axborotlarni uzatishda 
ishlatiladi); 
• 
Network 
News 
Tgapsfer Protocol 
(NNTP) — yangiliklarni 
(telekonferenciyalarni) uzatish bayonnomasi. 
Foydalanuvchilarni 
tizim 
bilan 
muloqoti 
matnli 
interfeysni ishlatgan holda UNIX operacion tizimi asosida yoki 
hozirda anchagina keng tarqalgan MS Windows/Windows NT 
muxitida amalga oshirilib, bu muxit uchun Internet ning barcha 
texnologiyalari va servislari bilan ishlaydigan amaliy dasturlar 
mavjuddir, bu dasturlar o’z navbatida oddiy va qulay grafik 
interfeysga ega. UNIX ma’lumotlarni tarmoq ichida kodlash uchun 
KOI-8 kodlari ishlatiladi, Windows muxitida esa ANSI standartidagi 
kodlar ishlatiladi. 
10.2. Internet tarmog’i va qidiruv tizimlarida mutaxassilikka 
doir 
ma’lumotlarni 
izlash, 
saqlash 
va 
foydalanish 
texnologoiyalari.
Axborot hayotimizda muhim ahamiyatga ega ekan, uni Internetdan 
kerakli vaqtda, zarur miqdorda, qisqa vaqt ichida olib turishimiz kerak 
bo'ladi. Lekin, Internetdan axborotni qisqa vaqt ichida olish 
muammosi ham bor. Bu darsda shu muammoni hal etish usullaridan 
birini ko'rib chiqamiz. 
Qidiruv tushunchasi.
Intеrnеt tarmog’idagi qidiruv tushunchasi 
shuni anglatadiki, bunda har bir foydalanuvchi o’ziga kеrakli bo’lgan 
biror ma'lumot yoki matеrialni maxsus qidiruv tizimlari orqali topish 
imkoniyatiga 
ega 
bo’ladi. 
Internet - bepoyon axborot ummoni. Axborotlar Internetda millionlab 
Web-sahifalarda saqlanadi. Bizga kerakli axborot saqlanadigan Web-

---

240 
sahifani topish uchun uning Internetdagi adresini bilish zarur. Ammo 
internet soat sayin yangi axborotlar bilan boyib boradi. Shuningdek, 
ba'zi (eskirgan) axborotlar Internet tarmog'idan chiqarib tashlanadi. 
Internetdagi ko'p foydalaniladigan Web-sahifalar adreslari maxsus 
ma'lumotnomalarda chop etib turiladi. Lekin ulardan to'liq axborot 
olib bo'lmaydi. Chunki Internetdagi barcha Web-sahifalar adreslarini 
chop etish uchun juda katta hajmli kitob kerak bo'ladi. Bu kitob chop 
etib tugatilmasidan Internetdagi bir qancha adreslar o'zgarishi aniq. Bu 
muammo maxsus Qidiruv tizimlari yaratilishi bilan osonlikcha hal 
etildi. 
Intеrnеt tarmog’i foydalanuvchilari qidiruvni Intеrnеt muhitida 
joylashgan vеb-saytlar, ularning manzili va ichki ma'lumotlari 
bo’yicha olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kеrakli 
bo’lgan axborotni samarali qidirish va tеz topish imkoniyatini bеradi.