Samarqand davlat chet tillar instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixologiya

Kichik yoshdagi o‘quvchilarda xotira va xayol
Bilimning mustahkam va ishonchli bo‘lishi avvalo xotira jarayoniga tayanuvchi psixologik omildir. Xotira – esda qoldirish, esda saqlash, ilgarigi o‘rganilgan materialni qayta yesga tushurishdan iborat jarayonlar bilan xarakterlanuvchi murakkab aqliy faoliyat hisoblanadi. Xotira idrok jarayonlariga tayangan holda idrok qatoriga kiradi, o‘zi esa idrokning asosi sifatida namoyon bo‘ladi. I.M.Sechenov xotirani psixik hayotning asosiy shartidir deb hisoblaydi. Xotiraning o‘sishi va takomillashishi kishining maktabdagi ish yillariga to‘g‘ri keladi. Shuning uchun ituvchi xotiraning nimaligini bilib qolmay, balki xotiraning yoshiga qarab o‘zgarishni, ayniqsa kichik yoshdagi o‘quvchilarning xotirasidagi xarakterli xususiyatlarni ham bilishi kerak. Bolaning maktabga kirishi bilan xotira taraqqiyotining yangi bosqichi boshlanadi. O‘quvchilarga birinchi sinfdan boshlab o‘qish materialni o‘zlashtirishning eng yaxshi usullarini o‘rgata borish zarur. Bolalar esda saqlab qolish maqsadida dars materialni kitobdan takror-takror o‘qiydilar. Ba’zan o‘qituvchining o‘zi bunday usulni afzal ko‘rib, o‘quvchilarga materialni o‘n, o‘n-besh marta o‘qishni tavsiya qiladi. Yesda qoldirishning bu usulini K.D.Ushinskiy qoloq takrorlash deb hisoblagan. Materialni o‘zlashtirish, esda qoldiriladigan materialni qayta-qayta ish bilangina emas, gapirib berish yo‘li bilan ham takrorlanib turilsa, ancha samarali bo‘ladi.