Samarqand davlat chet tillar instituti ispan va italyan tili kafedrasi

3.3.”Como” bogʻlovchisi qiyosiy tuzilmalardagi frazeologik birliklarning 
milliy-madaniy xususuiyatlari (xorijiy asarlardan na’munalar) 
Lingvistika- talaffuz, grammatika va soʻz birikmasi bilan ajralib turadigan 
tilning hududiy yoki ijtimoiy xilma-xillikka ega hisoblanadi. 
“Como si se pudiera elegir el amor, como si no fuera un rayo que te parte los 
huesos y te dija estaqueado en mitad del patio” – “Go'yo sevgini tanlagandek, go'yo 
bu chaqmoq emas, suyaklaringizni sindirib, sizga ayvonning o'rtasida 
qo'yilganingizni aytdi”. 
Yozuvchilar, shoirlar va dramaturglar tufayli ispan adabiyoti dunyodagi eng 
katta boyliklardan biridir. Ispaniya va Janubiy Amerika mamlakatlaridan kelgan 
ko'plab yozuvchilar, shu davrdagi va boshqa uzoqroqda, butun dunyoda muhim 
adabiy oqimlarning rivojlanishida asosiy rol o'ynagan.
Ispaniya ko'p iste'dodlarni 
yashiradi. To'g'risi, ularni yashirmaydi.
Darhaqiqat, Ispaniyani dunyoning chekka burchaklariga olib chiqqan o'sha 
iste'dodlardir. Aynan uning yozuvchilari, shoirlari va dramaturglari bizga ispan 
madaniyatining eng yaxshi tomonlarini va o'z mamlakati taqdim etayotgan eng 
qiziqarli manbalarni kashf qilishimizga imkon berdi. Hayot iboralarida biz 
Ispaniyani hurmat qilamiz va shuning uchun ispan yozuvchilarining eng jozibali 
iboralarini bilishingizni xohlaymiz. 
67
(A.Qahhor) 

---

85 
Xuddi siz o'qiganingizdek, Ispan yozuvchilari hamma narsaga qodir va har 
doim ham qila olishgan. Bekorga ispan jamiyati va madaniyati adabiyotni o‘z 
taraqqiyotining markaziy o‘qi, deb bilishi bejiz emas va shuning uchun ham uning 
yozuvchilari barcha janrlarda taraqqiy etgan: she’riyat, nasr va teatr buyuk 
asarlarning boshlanishi, xolos. ta'siri bugungi kungacha saqlanib qolgan. Ispaniya 
adabiyoti 10-12-asrlarda oʻzining eng epik hikoyalaridan biri: El CIDning paydo 
boʻlishi bilan gullab-yashnashni boshladi. Ammo XII asrdan keyin va Uyg'onish 
davrigacha adabiyot yozma an'anaga yo'l oldi va italyan oqimlarining kuchli ta'siriga 
tushdi. Keyin romantizm va modernizm paydo bo'ldi. 
Adabiyot erkinlikka erishdi va jamiyat taqozosiga ko'ra o'zgardi. Ba'zi asarlar 
his-tuyg'ularni o'ziga jalb qilgan bo'lsa, boshqalari ancha realistik ohang oldi.
68
Ko'rib turganingizdek, Ispaniyada ko'plab buyuk yozuvchilar tug'ilgan, 
jumladan Servantes, Lorka, 97 va 98 avlodlari. Bugungi kunda ham xalqaro 
yozuvchilar o'sishda davom etmoqda, chunki siz ularni sog'inib bo'lmaydi, chunki 
Ispaniyaning qiziqishlari orasida. , Aytishimiz mumkinki, bu mamlakat yaxshi 
hikoyalarni qanday aytishni biladi. Endi ispan yozuvchilarining eng yaxshi 
iboralarini ko’rib chiqamiz. 
1. Erkinlik, Sancho, osmon odamlarga bergan eng qimmatli ne'matlardan 
biridir; Yer yoki dengiz cho'qqisida mavjud bo'lgan xazinalar u bilan tenglasha 
olmaydi - Migel de Servantes. 
Ispan yozuvchilarining iboralarini Migel de Servantes bilan boshlashdan 
yaxshiroq narsa yo'q. Bizning eng qimmatli boyligimiz sifatida ozodlikka qanday 
yaxshi hurmat. Nima bo'lishidan qat'iy nazar, biz doimo izlashimiz kerak bo'lgan 
erkinlik. 
2. Bugun har doim hamon — Antonio Machado. Ispan yozuvchilarining 
iboralarining bu a'zosi bizning ongimizda bo'lishi kerak bo'lgan narsani aks ettiradi: 
68
Rodríguez Adrados F. “La estructura interna de los artículos del diccionario. Algunas propuestas”, Actas del X 
Congreso de Academias de la Lengua Española, Madrid, Espasa-Calpe, 1998. – P. 217-225. 

---

86 
bugungi kunda mavjud bo'lish, nafas olish, yashash imkoniyati bo'lib qolmoqda. 
Unutmang! 
3. Eng katta yaxshilik kichik: butun hayot orzu, orzular esa orzu - Kalderon 
de la Barca. 
To'g'ri yashash uchun hayot orzular ketma-ketligidan boshqa narsa emasligini 
tushunishingiz kerak. Garchi bu oddiy bo'lib tuyulsa ham, bu orzular bizga yo'lni 
bosib o'tishga va undan zavqlanishimizga imkon beradi. 
4. Ular mening fikrlarimni devor bilan o'rab olishmaydi. Men yulduzlarda 
yashayman - Benito Peres Galdos. 
Yozuvchi yoki boshqa san'at bilan shug'ullanuvchilar uchun ajoyib ibora. Ular 
bizni chegaralardan ozod qilish, o'zimizni to'la va xotirjam his qilish uchun 
vositalardir. 
5. Hayot davom etar ekan, keling, hikoyani davom ettiramiz — Karmen 
Martin Geyt. 
Hayot ortda qolishi mumkin emas. Hayotni tom ma'noda yashash kerak. Har 
daqiqada nafas oling va qo'rqmasdan yo'lda davom eting - bu ispan yozuvchilarining 
iboralarini o'rgatishdir. 
6. Keyin men vaqt hech qachon yutilmasligini va u hech qachon 
yo'qotilmasligini, hayotning shunchaki o'tishini tushuna boshladim - Almudena 
Grandes. 
Vaqt haqiqatan ham ajoyib narsa. Ammo ehtiyot bo'lishimiz kerak: ba'zida u 
bizni aldaydi va biz buni yashadik deb o'ylasak ham, haqiqat shundaki, biz juda orzu 
qilgan hayot bizni tark etishini tushunmasdan, shunchaki uni qo'yib yuboramiz. 
7. Mening kemam - mening xazinam, mening xudoyim - erkinlik, mening 
qonunim, kuchim va shamolim, mening yagona vatanim dengiz - Xose de 
Espronceda romantizmning eng yaxshi asarlarini yozgan va o'z iboralari bilan 
dengiz qanday qilib hammamiz teng bo'lgan joy ekanligini ta'kidlaydi. Jamiyatning 
bosimi susayadigan va biz ichki makonimiz bilan yuzma-yuz keladigan joy 

---

87 
hisoblanadi va Dengiz buyuklik va hayotdir. Buni ispan yozuvchilarining iboralari 
aytadi. 
69
Shuni unutmasligimiz kerakki, frazeologizmlar ma'lum bir kontekstda 
o'rganilishi kerak, chunki ular nutq darajasiga tegishli. Ko'p tanlovli mashqlar orqali 
ularni o'rganish rag'batlantirilmaydi, kontekstni chalg'itadi va u lug'atni 
kommunikativ kompetentsiya doirasida birlashtira olmaydi, lekin bu oxirgisi emas.
’’Como’’ bog’lovchisining tasniflash holatiga ko’ra birma-bir ko’rib 
chiqamiz: ispan tilidagi olmoshlar nutqning juda qiziqarli qismidir va birinchi 
qarashda juda qiyin, ular shakllari, jinsi, soni jihatidan o’zgaradi, ba’zan ular fe’l 
bilan birga yoziladi va bir xil olmosh nutqning turli qismlari vazifasini bajaradi.
Endi esa savol to’g’lishi tabiiy, como o’zi nima, nima, o’zi aslida como 
olmosh hisoblanib, biz bilamizki olmoshlar otning o’rnini bosadigan mustaqil nutq 
qismidir(fe’l ot bilan birga).
Misol uchun, agar biz har qanday gapda ishlatiladigan so’zni, misol uchun 
ismlarni olmosh bilan almashtirishimiz mumkin, nutqning istalgan qismlari, sonlar, 
sifatlar, hatto fe’lni ham almashtirishimiz mumkinj, bundan tashqari olmoshlar 
obe’ktlar sonini va ularning belgilarini ko’rsatishi mumkin. Olmoshlarning turiga 
qarab ularning gapdagi o’rninmi aniqlaymiz, olmoshlarning eng ko’p tarqalgan 
qismi bu egalik olmoshlari va so’roq olmoshlari hisoblanadi, como olmoshi esa 
so’roq olmoshlar tarkibiga kiritiladi hamda gaplarni bog’laganda kuchaytiruv-ta’kid 
ma’npsida keladi. Ya’ni qanchalik-shunchalik kabi.
Endi so’roq olmoshlari haqida tuxtalib o’tamiz: asoiy so’roq olmoshlari 
quyidagilardir: 
-que – nima 
-que- qaysi biri ( que pelicula vas a ver- qaysi filmni tomosha qilmoqchisiz) 
-quen – kim 
-donde- qayerda 
-de donde-qayerdan 
69
Cordón García J.A., J. López Lucas., J.R Vaquero Pulido. Manual de investigación bibliográfica y documental. 
Madrid, Pirámide, 2001. P 73 -75 

---

88 
-como-qaysi biri ( bu yerda telda ya’ni como dagi birinchi o, ikkinchi bo’g’in 
deyiladi, sababi bo’g’inlar orqa tarafdan ajratiladi bu bo’g’inlarni ajratishning eng 
sodda va oson yo’li hisoblanadi, demak, comodagi birinchi harfidagi telda katta rol 
o’ynaydi, sababi telda orqali omonimlarni farqlaymiz, como va como ning farqlari 
quyidagicha, agar teldasiz como kelsa uning tarjimasi qanday so’roq olmoshiga 
mansub bo’ladi, agar teldali comoga ta’rif beradigan bo’lsak, bu shunchalik, 
qanchalik deb tarjima qilinib, o’zbek tilida ko’makchili qurilmalar kabi tarjima 
qilinadi. Teldali como bog’lovchisi ham so’roq olmoshi tarkibigayam kiritiladi va 
qanday deb tarjima qilinadi. 
70
Atoqli ipan tili adibi Migel de Servantes (1547-1616)ning qahramoni Don 
Kihot yozuvchining o’zidan ham mashhur ritarlik romanlariga parodiya va 
grammatik ma’lumotlarni qoldiradi. 
Qanday qilib u so'roq yoki undov qiymatiga ega bo'lsa, urg'u belgisi bilan 
yoziladi, qolgan hollarda esa u yo'q kabi atamasi tildasiz, qo'shimcha bo'lishi 
mumkin, "Istaganingizcha qiling"; bog‘lovchi, “Alberto Pakodek kuchli”; va “U 
vositachi vazifasini bajargan” predlogi. 
Urg'u bilan yoziladi, qanday qilib, so'roq yoki undov bo'lganda: "Buni qanday 
qilding?" yoki «Pako tortillalarni qanday tayyorlaydi!». 
Bu so‘zning so‘roq yoki undov gapda kelishi uning undov yoki so‘roq 
ekanligini bildirmaydi; shuning uchun u urg'uga ega bo'lmasligi kerak.
Diakritik tilda - bu bizga bir xil yozilgan, ammo ma'nosi va talaffuzi har xil 
bo'lgan so'zlarni farqlash imkonini beradi. 
Shu ma'noda, ispan tilining imlosi diakritik tilda "yozuvda bir xil shakldagi, 
ammo ma'nosi boshqacha bo'lgan, bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan, biri urg'u, 
ikkinchisi esa boshqa so'zlarni farqlash uchun ishlatiladi. urg'usiz. » va ular odatda 
turli grammatik toifalarga tegishli.