О‘rta asrlarda Sharqda, Yevropada, Rossiyada ta’lim va tarbiya berish hamda til ta’limiga e’tibor Rossiya Federatsiyasi maktabgacha ta’lim tizimining xususiyatlari.Ta’lim doirasidagi davlat siyosati mamlakat konstitusiyasi va ta’lim tо‘g‘risidagi qonunida о‘z aksini topgan gumanizm va demokratiya g‘oyalari asosida qurilgan. Bu hujjatlarda ta’lim insonni davlat, jamiyat va shaxsning о‘z manfaatiga maqsadli yо‘naltirilgan о‘qitish va tarbiyalash jarayoni ekanligi tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri kо‘rsatilgan. Rossiya ta’limining tarkibini о‘quv dasturlari va turli pog‘onali davlat standartlari hamda yо‘nalishlari, shuningdek boshqaruvchi tashkilotlar – ta’lim tizimidan tashqari va ta’lim tizimiga bо‘ysunuvchi muassasalar tashkil etadi. Maktabgacha ta’lim Rossiya Federatsiyasi о‘qitish tizimining birinchi pog‘onasidir. Eng kichik yoshdagi bolalar uchun ham ta’lim olish imkoniyatini berish g‘oyasi 1918 yilda «Yagona mehnat maktabi tо‘g‘risidagi Nizom» vujudga kelgandan sо‘ng paydo bо‘lgan. Nizom qabul qilingan kundan boshlab har bir bola tug‘ilganidan boshlaboq о‘qish huquqiga ega bо‘lishi mumkinligi kafolatlangan. Bugungi kun ta’lim standartlari «Bolalar huquqlari xalqaro Konvensiya»sida ifodalanib, unda quyidagilar ta’kidlanadi: bolalar ta’lim olish maskanlariga qatnash imkoniyatiga ega bо‘lishlari kerak; kattalar bolalarga о‘qish faoliyati uchun sharoit yaratib berishlari lozim; ta’lim о‘z ichiga kichik odamni jamiyat doirasida о‘z hayotini tushunib yetishga tayyorlash uchun barcha kerakli sharoitlarni qamrab olgan bо‘lishi zarur; о‘quv jarayoni qatnashchilarining о‘zaro harakatlari bolani hurmat qilishni ifodalashga asoslangan bо‘lishi kerak [18; 37-b.]. Rossiyadagi maktabgacha ta’lim tizimi doimo о‘zgaruvchan holatda bо‘lib, u muntazam ravishda yangilanadi, kо‘rinishini о‘zgartiradi va mukammallashib boradi. Bola uchun ilk ustozlar uning ota-onasi hisoblanadi. Ular bolalarni gо‘dakligidan jismonan, intellektual va axloq masalalarida tarbiyalashlari lozim. Maktabgacha tarbiya muassasalari (MTM) faoliyati oilalarga bilim olish va tarbiyaning keyingi bosqichida yordam berishga qaratilgan. Ayrim mutaxassislar bolalar bog‘chalariga hojat yо‘q, maktabgacha tarbiya esa tо‘liq otaonalar zimmasiga yuklatilsin va ularning о‘zlari bolani 1-sinfga qayerda va qanday qilib tayyorlash yо‘lini hal qilsinlar, deb ta’kidlaydilar. Lekin statistik ma’lumotlarga kо‘ra, MTMlar xizmatidan aksariyat ota-onalar foydalanadilar. Shuning uchun ta’lim tizimini rivojlantirish strategiyasi kelajakda Rossiya maktabgacha tarbiya modernizatsiyasini birinchi darajali masalalaridan biri deb belgilaydi. Namunaviy nizomlarga binoan, bolalar ta’lim muassasalari besh turga bо‘linadi: rivojlanishning bir-ikki yо‘nalishini amalga oshirishni muhim deb bilgan bolalar bog‘chalari; psixikasi normadan og‘ib ketgan bolalarni malakali korreksiyalashga qaratilgan kompensatsiyalovchi turdagi bog‘chalar; tarbiyachi nazorati ostida bolalar bilan sog‘lomlashtirish mashqlari о‘tkazib boriladigan bolalar bog‘chalari; о‘z hududida umumiy rivojlanish, sog‘lomlashtirish va kompensatsiyalovchi guruhlar turli variantlarda jamlangan bolalar bog‘chalari; bolalarni erta rivojlantirish markazlari – kichkintoylar sog‘lomlashishi, yangi bilimlar va qobiliyatlarni egallashi, ruhiy madad olishi mumkin bо‘lgan bolalar bog‘chalari [18; 37-b.]. Shunday qilib, maktabgacha ta’lim tizimi kо‘p funksionallik, rang-barang rejalashtirish, ustuvor rivojlantirish yо‘nalishi va turli dasturlashni aniqlash erkinligi bilan ifodalanadi. Rossiyaning maktabgacha ta’lim tizimi «О‘quv jarayonni modernizatsiyasi Konsepsiyasi»ga asoslangan. Bu konsepsiyada ta’limning sifat kо‘rsatkichlarini ta’minlashga muhim ahamiyat berilgan. Bu hujjat ta’lim tо‘g‘risidagi qonunga, Rossiya Federatsiyasi Konstitusiyasiga, MTM tо‘g‘risidagi Namunaviy nizomlarga va Ta’lim vazirligining boshqa qarorlariga asoslangan. Bu Konsepsiyada alohida tashkilotlarning foydali tajribasi asosida о‘qitish mazmunini yangilash kerakligi haqida sо‘z yuritiladi. Nazariy tadqiqotlarning kо‘rsatishicha, maktabgacha ta’lim mazmunini tо‘ldirishga stereotip yondashishlarni о‘zgartirish kerak, ta’lim berish jarayoni esa quyidagi tamoyillar ketmaketligi asosida kо‘rilishi lozim: о‘qitishning rivojlantiruvchi xarakteri asosida о‘qitishni olib borish bolalarning yashirin va salohiyatli xislatlarini namoyon qiladi; tizimli ta’lim bolalarga hodisalar, о‘rganilayotgan obektlar va hayotiy qadriyatlarning о‘zaro bog‘liqligini aniqlashga yordam beradi; bolaning rivojlanishi uning his-tuyg‘ulari va yoshiga mos bilim olishning ratsional shakllariga tayanadi; kо‘p madaniyatli tarbiyaning mazmunan kichkintoylarni madaniyat va о‘zining mahalliy hamda boshqa millat va elatlarning urf-odatlarining о‘ziga xosligiga yaqinlashtirish, boshqalar fikriga chidamliroq bо‘lish, о‘zining noroziligi, g‘azablanishi va xafaligini meyorlangan holda ifodalashdan iborat; salomatligining sog‘lom turmush tarzi, gigiyena qoidalariga amal qilish va sport bilan shug‘ullanish ehtiyojiga asoslanadi [18; 38-b.].
