Samarqand davlat arxitektura

Masofa L, m	Vertikal doiradan sanoq	Qiyalik burchagi		DLcos^2v , m.		Nisbiy balandlik ±h, m.		Absolyut balandlik H, m.
Eslatma
№1 Turish joyi: Limb gorizontal doira bo’yicha A nuqtaga oriyentirlangan A24113; i1,38; H1176,16m; NO’00005
A	6114		35838			00005
U	381 50		0 35			0 00 05
			O’D
A	24113	139,2	123			122,5		139,2		3,31		-
U	138 51	105,6	359 26			0 34, 5		105,6		1,05		-
1	17 05	53,1	359 35			0 25, 5		53,1		0,38		175,78		Yo’lak
2	42 15	72,0	357 00			3 00, 5		71,9		3,76		172,40		Poliz chega-rasi
3	103 26	39,1	356 56			3 04, 5		39, 0		2,08		174,08
4	144 11	53,9	356 59			3 01, 5		53, 8		2,83		173,33
5	198 35	26,2	0 53			0 52, 5		26, 2		0,39		176,55		Yo’lak
6	206 30	47,8	0 31			0 30, 5		47, 8		0,42		176,58
7	284 19	45,0	1 36			1 35, 5		45, 0		1,25		177,41

Tafsilotlarni rejaga olish uchun reyka o’rnatilgan nuqtalar piketlar deyiladi. Piketlarni shunday hisob bilan tanlash kerakki, kamroq piket olib joyning to’liq tafsilotini olish imkoniyati bo’lsin. Bir qiyaliklarda va yaxshi ko’ringan relyeflarda 1:1000 masshtabli rejada har 30 m da va 1:2000 masshtabli rejada har 20 m da piketlar tanlanadi.
Tafsilotlarni rejaga olishda stansiyadan piketlargacha bo’lgan yo’l qo’yiladigan masofalar chekiga rioya qilish kerak. Ular reja olish masshtabiga qarab jadvalda ko’rsatilgan chekdan oshib ketmasligi kerak (3-jadval).
3-jadval

Reja olish masshtabi	Piketlargacha bo’lgan masofa, m.
	Balandlik	Konturli va konturli-balandlik
1:5000	250	150
1:2000	200	100
1:1000	150	80

Reja olish jarayonida dala jurnali bilan birga xomaki reja (abris) ham olib boriladi. Chunki taxeometrik reja olish hisoblash ishlari kameral sharoitda olib boriladi. Bajaruvchi joyning ko’p sonli piketlaridan iborat bo’lgan tafsilotlarni joylashishini eslab qololmaydi. Shuning uchun xomaki reja chizib borish juda muhimdir.

Xomaki reja s’yomka qilinayotgan joyning tafsilotlari va relyefini to’liq tassavvurini berishi kerak. Unga o’simliklar va predmetlar konturiga qo’yilgan barcha piket nuqtalari tushiriladi. Qiyaliklarning yo’nalishi strelkalar bilan, yaxshi ko’rinishli formaga ega bo’lgan relyeflar shartli gorizontallar bilan ko’rsatiladi. Yaxshisi, xomaki rejani har bir stansiya uchun alohida qattiq jildli daftarda maxsus doirali diagramma (1-rasm) bo’yicha olib borish kerak.
Diagramma konsentrik aylanadan iborat bo’lib stansiyadan piketlargacha bo’lgan masofalarni piketlar yo’nalishi bo’yicha direksion burchaklarni aniqlash uchun, har 10⁰ dan qator radiuslar chizilgan bo’ladi.
Konsentrik aylana markazi stansiya joyini belgilaydi. Xomaki rejaga barcha piket nuqtalari qutb koordinatalari bo’yicha:  azimuti va stansiyadan piketgacha d masofasi qo’yiladi.
Taxeometrik reja tuzish, koordinata to’rlarini chizish va koordinatalar bo’yicha geodezik asoslar va reja olish punktlarini tushirishdan boshlanadi. Gorizontal chiziqlarning to’g’ri tushirilganligini tekshirgandan keyin, tafsilotlarni rejaga olishdagi nuqtalarni tushirish boshlanadi.

1-rasm
T axeometrik yo’l chizilib, stansiyalar o’rni aniqlanadi. Keyin uning atrofida s’yomka qilingan nuqtalar o’rni topiladi. Taxeometrik yo’l rejasi, teodolit s’yomkasidagi kabi, burchak uchlarining koordinatalari bo’yicha

2-rasm
chiziladi. Bunda taxeometrik yo’l stansiyalarining koordinatalari hisoblanadi. So’ngra kvadrat kataklar to’ri yasaladi, unda koordinatalari bo’yicha stansiyalar o’rni topiladi, keyin xar qaysi stansiyadan olingan reyka nuqtalarining o’rni oriyentirlash chizig’iga nisbatan transportir yordamida gorizontal burchakni yasab, tomoniga d masofani masshtab bo’yicha o’lchab qo’yish orqali topiladi. Tafsilot nuqtaga raqami, relyef nuqta-siga esa kasr ko’rinishida suratiga raqami, mahrajiga otmetkasi (dm hisobida) yoziladi.

Reyka nuqtalari o’rnini belgilashda maxsus moslama taxeografdan foydalanish qo’lay (2-rasm). Taxeograf aylanasi 0 dan 360° gacha, har 30' dan bo’lingan bo’lib, yozuvlar soat strelkasi yo’nalishining teskarisiga yozilgan. Aylana markazi O da millimetr bo’lakli chizg’ich OM mahkamlangan bo’lib, uning yordamida chiziq uzunligi masshtab bo’yicha olinadi. Reyka nuqtalari o’rnini topishda O markaz stansiya nuqtasiga igna yordamida mahkamlanadi. Keyin u tomonga taxeograf shunday suriladiki, I II chizig’i reyka nuqtasiga qaragandagi sanoqka to’g’ri kelsin. Shunda OM chizg’ichdagi bo’laklar bo’yicha d masofa qo’yilsa, 1 nuqta o’rni topiladi. Boshqa nuqtalar ham shunday topiladi.

3-rasm

Har stansiyadagi reyka nuqtalari topilgach, tafsilot nuqtalari xomaki rejadagidek tutashtirilsa, joy tafsiloti tasvirlanadi. Relyef nuqtalarini interpolyasiya qilib, istalgan kesimda gorizontallar o’tkaziladi (3-rasm).