Samarqand davlat arxitektura

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
<sub>OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISh INSTITUTI</sub>

_{«GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR» KAFEDRASI}

TAXEOMETRIK S’YOMKA BO’YICHA
HISOBLASH GRAFIK ISHINI BAJARISH UCHUN
USLUBIY KO’RSATMA


_{SAMARQAND – 2015}


O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISh INSTITUTI

_{«GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR» KAFEDRASI}

	Institutning ilmiy-uslubiy kengashida ko’rib chiqildi va chop etishga ruxsat berildi. Ro’yxatga olindi: №_______ Bayonnnoma №__________ “____” ____________ 2015 yil		“TASDIQLAYMAN” Institutning ilmiy-uslubiy kengash raisi, texnika fanlari nomzodi, dosentA.T.Quldashev __________________________ “____”____________ 2015 yil

TAXEOMETRIK S’YOMKA BO’YICHA
HISOBLASH GRAFIK ISHINI BAJARISH UCHUN
USLUBIY KO’RSATMA


_{5540100 – “}Geodeziya, kartografiya va kadastr” bakalavriat ta’lim yo’nalishlari uchun mo’ljallangan

<sub>SAMARQAND – 2015

UDK 528.35.021.78</sub>
Mazkur uslubiy ko’rsatma O’zbekiston Respublikasida amaldagi ta’lim va davlat soha standartlari, hamda geodeziya, kartografiya va kadastr soha me’yorlari-qoidalari talablari asosida tayyorlandi.
Uslubiy ko’rsatma talabalarga taxeometrik s’yomka bo’yicha beriladigan hisoblash grafik ishi, o’quv amaliyotlari va keng miqyosdagi geodezik-topografik masalalarni yechishda foydalanish uchun tavsiya etiladi hamda laboratoriya mashg’ulotlari bajarishda qullaniladi.
Uslubiy ko’rsatma 5311500- “Geodeziya, kartografiya va kadastr” bakalavriat ta’lim yo’nalishlari talabalariga mo’ljallangan.

Tuzuvchilar:	“Geodeziya, kartografiya va kadastr” kafedrasi dosenti, texnika fanlari nomzodi G’ulom Abduraxmonovich Artikov
	“Geodeziya, kartografiya va kadastr” kafedrasi katta o’qituvchisi Shuxrat Shermanovich Tuxtamishev
	“Geodeziya, kartografiya va kadastr” kafedrasining assistenti. Olim. Abdig’ofirovich. Uroqov
Taqrizchilar	“Geodeziya, kartografiya va kadastr” kafedrasi mudiri,tex.fan.nom.Doniyor Ochilovich Jo’raqulov
	“Samarqand aerogeodeziya” davlat unitar korxonacining bo’lim boshlig’i. Anvar Abdusaidovich Mirzayev

«GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR» kafedrasi majlisida (2015 yil 10-mart 9-sonli bayonnomasida) va «MUXANDISLIK KOMMUNIKASIYALARI QURILIShI» fakultetining uslubiy kengash yig’ilishida (2015 yil 31-aprel 6-sonli bayonnomasida) ko’rib chiqilgan va ma’qullangan.

Chiqish belgilari: SamDAQI. Shakli A 4. Buyurtma №..... Adadi ..... Hajmi.......

Kirish
Rejaga joyning tafsilotlari bilan relyefini tushirish topografik reja olish deyiladi. Taxeometrik va menzulali reja olish topografik reja olishning o’zginasidir. Taxeometriya so’zini o’zbekchaga tarjima qilsak «tez o’lchash» ma’nosini anglatadi. Taxeometrik reja olishda gorizontal va vertikal reja olish bir vaqtning o’zida vertikal aylanaga ega bo’lgan taxeometr-teodolit bilan bajariladi.
Nuqtalarning rejali o’rni gorizontal burchak va masofa bilan, uning nisbiy balandligi trigonometrik nivelirlash orqali aniqlanadi. Taxeometrik reja olish o’rtacha murakkab tafsilotga va relyefi yaxshi formaga ega bo’lgan joylarda qo’llaniladi.
Ushbu uslubiy ko’rsatma “Geodeziya” fanining namunaviy o’quv rejasi, namunaviy o’quv dasturi va ishchi o’quv rejalari asosida oliy ta’lim muassasalarining 5311500- “Geodeziya, kartografiya va kadastr” ta’lim yo’nalishi talabalariga “Geodeziya” fanidan bajariladigan taxeometrik s’yomka ishlari uchun uslubiy ko’rsatma sifatida yozildi.
Uslubiy ko’rsatmadan geodeziya fanini o’rganadigan ta’lim yo’nalishlari bo’yicha tahsil olayotgan barcha oliy o’quv yurtlari talabalari ham foydalanishlari mumkin.
Mazkur uslubiy ko’rsatmani tayyorlashda oliy o’quv yurtlarining 5311500- “Geodeziya, kartografiya va kadastr” ta’lim yo’nalishi bo’yicha ta’lim olayotgan talabalari uchun yozilgan darsliklar va o’quv adabiyotlaridan foydalanildi.
Uslubiy ko’rsatmani nashrga tayyorlash, foydalanishda sezilgan kamchiliklar, uslubiy ko’rsatma to’g’risidagi taqriz va muhokamalar e’tiborga olindi.
Ushbu uslubiy ko’rsatma DTS lariga to’liq mos keladi, “Geodeziya” fanining namunaviy o’quv rejasi, namunaviy o’quv dasturi va ishchi o’quv rejalari asosida yozilgan.
Uslubiy ko’rsatmada geodeziya fanida urganiladigan s’yomka turlari va ularni bajarish, joy rejasi va profilini chizishda zarur bulgan kameral ishlarning hisob va grafik ishlari nazariy va amaliy jihatdan son va misollar bilan to’la tushuntirilgan. Taxeometrik va menzulali reja olish topografik reja olishning o’zginasidir.
Nuqtalarning rejali o’rni gorizontal burchak va masofa bilan, uning nisbiy balandligi trigonometrik nivelirlash orqali aniqlanadi.
Uslubiy ko’rsatma hajmi qanchalik kichik va o’zi qanchalik ravon yozilgan bulsa, talabalarga shunchalik qo’l keladi, degan qoidaga amal qilindi.
Uslubiy ko’rsatma geodeziyaga doyr s’yomkaning taxeometrik turi, ularni bajarish usuli va bunda eng ko’p ishlatiladigan asboblar va ularni ishlatish yullari haqida tula ma’lumot berildi. Kameral ishlarning hisob va grafik ishlari birmuncha kengaytirildi.
Uslubiy ko’rsatma, asosan, topografik reja na kartalar asosida loyihalanganligidan, relyef va uning turlarini urganishga kuproq axamyat berildi.
Uslubiy ko’rsatmada s’yomka turlari va ularga oid nazariy ma’lumotlar materialning mantiqiy izchilligi tartibida berildi.
Uslubiy ko’rsatmani Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti “Geodeziya, kartografiya va kadastr” kafedrasi dosenti, texnika fanlari nomzodi G’.A.Artikov, katta o’qituvchi Sh.Sh.Tuxtamishev hamda assistent O.A.Urokovlar birgalikda tayyorlashgan.
Uslubiy ko’rsatmani nashrga tayyorlashda o’z tavsiyasi bilan katta hissa qo’shgan SamDAQI “Geodeziya, kartografiya va kadastr” kafedrasi texnika fanlari nomzodi, katta ilmiy xodim E.X.Isakov, texnika fanlari nomzodi, dosent D.O.Jo’raqulov, assistent V.R.Niyazovlarga foydali maslahatlari uchun mualliflar chin qalbdan tashakkur izhor etadilar.
Mazkur uslubiy ko’rsatma shu sohadagi “Geodeziya” fanidan taxeometrik s’yomka ishlari uchun ilk uslubiy ko’rsatma bo’lgani sababli, mualliflar ushbu uslubiy ko’rsatma to’g’risida bildirilgan barcha tanqidiy fikr va mulohazalarni mamnuniyat bilan qabul qiladilar.