Samarqand – 2019 mundarija

4-Mavzu:. Korxona buxgalteriyasi, buxgalteriya apparati strukturasi, bosh 

hisobchining va buxgalterning funksional vazifalari bilan tanishish 

Jamiyat    buxgalteriya  hisobi  ning  raxbari  boshchiligida  buxgalteriya  hisobi 

xizmatlarini tashkil etish yoki shartnoma asosida jalb etilgan buxgalter xizmatidan 

foydalanish,  buxgalteriya  hisobini  yuritishni  ixtisoslashtirilgan  tashkilotga  

(auditorlik tashkilotlari, soliq maslaxatchilari tashkilotlari va ustavid buxgalteriya 

hisobini  yuritish  bo’yicha  xizmat  ko’rsatish  nazarda  tutilgan  boshqa  tashkilotlar) 

shartnoma  asosida  yuklash  shakillaridan  birini  qo’llagan  holda  korxona 

buxgalteriyasini yuritadi. 

Buxgalteriya  hisobida  xo’jalik  faoliyati  natijasida  sodir  bo’layotgan  barcha 

operatsiyalar  hujjatlar  asosida  qayd  qilinib  boriladi.  Xo’jalikda  operativ  rahbarlik 

va  mablag’lar  harakatini  nazorat  qilish  uchun  shu  ma'lumotlardan  foydalaniladi. 

Lekin  tuman,  viloyat  va  respublikamiz  tarqqiyotini  belgilash  uchun  har  bir 

xo’jalikning  joriy  hisob  ma'lumotlari  xali  yetarli  emas.  Chunki  har  bir  xo’jalik 

buxgalteriya  hisobi  ma'lumotlari  ,  faqat  shu  xo’jalik  mulki  bo’lgan  mablag’lar 

holati  va  ularning  manbaalarini  ifodalaydi.  Misol  «asosiy  vositalar»  schyoti  shu 

xo’jalikda  qancha  so’mga  qanday  turdagi  asosiy  vositalar  borligini,  ularning 

operatsiyalari  natijasida  qanday  o’zgarganligini,  "Materiallar"  schyoti  esa  shu 

xo’jalikda  qancha  so’mlik  va  qanday  turdagi,qancha  xom-ashyo  materiallar 

borligini va ularning harakatini bildiradi. 

 

Xo’jalikka yaxshi rahbarlik qilish uchun, bu yil xom-ashyo materiallarimiz 

zahirasi  utgan  yildagidan  ko’pmi  yoki  kammi,  shuningdek  ishlab  chqarish 

xarajatlari  va  uning  oy,  yilda  qancha  va  o`tgan  oy,  yilda  qancha  edi  ,  ishlab 

chiqarilgan  mahsulotlar  ko’paydimi  ,  qaysi  turlari  ko’paydi  ,  tayyor  mahsulotlar 

qanday sotilayapti , ulardan qaysi turlarini ishlab chqarish foydalirok va hokazolar. 

Bu  savollarga  biror  xudud  bo’yicha  javob  olish  uchun  buxgalteriya  hisobotlarini 

umumlashtirish  zarur.Chunki  shu  kabi  savollarga  uxshash  xalq  xo’jaligiga 

rahbarlik qilish uchun kerakli bo’ladigan ko’pgina ma'lumotlarni beradi. 

---

12 

 

Jamiyat    rahbarlari  hisobot  ma'lumotlari  asosida  faoliyat  natijalarini  , 

mablag’larning  joylanish  ,  debitor  qarzlarning  o’zgarishini  va  shu  kabi 

ko’rsatkichlarni  o`rganadi.  Jamiyat    xodimlari  uchun  mehnat  haqi  va  iqtisodiy 

rag`batlantirishni  yaxshilash  uchun  daromadlilik  holati  va  uning  o’zgarishi 

qiziqarli.  

 

Mol  yetkazib  beruvchilar  ,  kreditorlar  ,  banklar  buxgalteriya  hisobotlari 

ma'lumotlari  asosida  korxonaning  to’lovga  layoqatligini  ,  moliyaviy  barqaror 

rivojlanayotganligini tahlil qiladi. 

 

Shuning  uchun  ham  buxgalteriya  hisoboti  ma'lumotlari  haqqoniy  real 

voqeani  (summani)  aks  ettirishi,  daromad  va  xarajatlar  hisobot  davriga  mos 

bo’lishi, hisobot ma'lumotlari o’zaro taqqoslama bo’lishlari, hamda uz muddatida 

tuzilgan bo’lishi lozim. 

Mamlakatimizda  “Buxgalteriya  hisobi  to`g`risida”gi  qonunning  11-

moddasiga  muvofiq  xo`jalik  yurutuvchi  subyektlarda  Buxgalteriya  hisobi  va 

hisobotini  tashkil  etishni  buxgalteriya  hisobi  subyektining  rahbari  amalga 

oshiradi  .  Jamiyatlar  buxgalteriya  hisobi  xizmatining  rahbari  boshchiligida 

buxgalteriya hisobi xizmatini tashkil etish yoki shartnoma asosida jalb qilingan 

buxgalter  xizmatidan  foydalanish  ,  buxgalteriya  hisobini  yuritishni 

ixtisoslashtirilgan  tashkilotga  (  auditorlik  tashkilotlari  ,  soliq  maslahatchilari 

tashkilotlari  va  ustavida  buxgalteriya  hisobini  yuritish  bo`yicha  xizmat 

ko`rsatish  nazarda  tutilgan  boshqa  tashkilotlar  )  shartnoma  asosida  yuklash 

shakllaridan birini qo`llagan holda korxona buxgalteriyasini yuritadi .  

Men  Tanishuv  ishlab  chiqarish  amaliyoti  o`tagan  ”Ishtixon  Agroservis 

MTP  ISM”  MCHJda  buxgalteriya  hisobini  MCHJ  bosh  hisobchisi  Eshboyev 

Vohidjon tamonidan  amalga  oshiradi .  

Buxgalteriya  hisobi  subyektining  rahbari  quyidagilarni  ta`minlashi   

shart : 

---

13