Самарқанлд давлат университети география ва экология факулътети “ экология ва ҳаёт фаолияти хавфсизлиги” кафедраси

Ишлаб чиқариш микроиқлимнинг гигеник нормалари
Ишлаб чиқариш микроиқлими нормалари “Саноат корхоналарини лойиҳалаш санитария нормалари” (СН 245–71)га, “Меҳнат хавфсизлиги стандартлари тизими”, “Иш зонаси микроиқлими” ГОСТ 12.1.005-76га асосан белгиланади. Улар гигиеник ва техник-иқтисодий тартиблар ҳамда талабларга асосланган.
Саноат корхоналарида хоналарнинг хили (оддий, иссиқ), йил фасллари (иссиқ, совуқ, ўзгарувчан) ва иш категориясига (енгил, ўртача ва оғир) қараб, улардаги ҳарорат, нисбий намлик ва ҳаво ҳаракати тезлигининг иш жойлари учун рухсат этилган, оптимал нормалари белгиланган. Иш категориялари қуйидагича белгиланади:
Енгил жисмоний ишлар (1-категория)га ўтириб, туриб ёки юриш билан боғлиқ бўлган ҳолда бажариладиган, бирор мунтазам жисмоний зўриқиш ёки оғир юкларни кўтариш талаб қилинмайдиган ишлар мисол бўлиб, бунда соатига 150 Ккал (172 ж/с) энергия сарф қилинади.
Ўртача жисмоний ишлар (2-категория)га соатига 150-250 Ккал (172-293 ж/с) энергия сарфланадиган фаолият турлари киради. Бунга доимий юриш ва оғирлиги 10 кг гача бўлган юкларни ташиш билан боғлиқ бўлган ишлар мисол бўлади.
Оғир жисмоний ишлар (3-категория)га мунтазам жисмоний зўриқиш, оғир (10 кг дан кўп) юкларни бир жойдан иккинчи жойга кўчириш, кўриш билан боғлиқ бўлган ишлар киради.
Ҳарорат, нисбий намлик ва ҳаво ҳаракати тезлиги оптимал ва йўл қўйилиши мумкин бўлган миқдорлар кўринишида нормаланади. Оптимал миқдорлар деганда одамга узоқ муддат давомида ва мунтазам таъсир қилганда иссиқлик бошқарилиши реакциясини кўпайтирмасдан организмнинг нормал функционал ва иссиқлик ҳолатини сақлашни таъминлайдиган микроиқлим параметрларининг йиғиндиси тушунилади. Улар иссиқлик сезиш мўътадиллигини вужудга келтиради ва иш қобилиятини оширишда муҳим шарт-шароит ҳисобланади.
Йўл қўйилиши мумкин бўлган микроиқлим шароитлари организмнинг функционал ва иссиқлик ҳолатдаги ўзгаришларни, физиологик мослашиш имкониятларидан четга чиқмайдиган иссиқлик бошқарилиши реакциялариинг кучайишини бартараф этадиган ва меъёрга соладиган микроиқлим параметрлари йиғиндисини ифодалайди. Бунда соғлиқ учун хатарли ҳолатлар вужудга келмайди, бироқ номўътадил иссиқлик сезгилари, кайфиятнинг ёмонлашуви ва иш қобилиятининг ёмонлашуви ва иш қобилиятининг пасайиши кузатилиши мумкин.
1, 2, 3- жадвалларда совуқ ва ўзгарувчан давр учун микроиқлимнинг оптимал ва йўл қўйилиши мумкин бўлган (ЙҚМБ) параметрлари келтирилган:
ГОСТ 12.1.005-76 да хоналарнинг катта-кичиклиги, иссиқлик ва намлик ажралишининг бирга учраши, доимий ҳарорат ва намликни сунъий усулда ушлаб туриш шароитларини ҳисобга оладиган қатор қўшимча тавсиялар, аниқликлар берилган.
1-жадвал