Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

 

---

33 

 
3.2-Jadval
Zarafshon vodiysi katta shaharlarida atmosfera havosining ifloslanish 
ko’rsatkichi (1999-2004 yillar bo’yicha) 
 
t/r 
Shaharlar 
Yillar
1999 
2000 
2001 
2002 
2003 
2004 
1 
Samarqand 
3,30 
3,51 
3,77 
3,06 
3,02 
3,06 
2 
Buhoro 
4,71 
4,48 
4,09 
3,56 
3,22 
3,04 
3 
Navoiy 
7,77 
7,62 
7,09 
6,46 
7,85 
5,76 
 
Jadvaldan ko’rinib turibdiki, atmosfera havosining ifloslanishi, asosan 
Navoiy shahrida yuqori bo’lgan. Samarqandda esa bu miqdor o’zgarib turgan. 
Buxoroda esa kamaygan. 
3.3-Jadval
2009-2014 yillarda O’zbekistonda Respublikasi bo’yicha ifloslantiruvchi 
manbalarning atmosferaga tashlanish dinamikasi (ming tonna hisobida) 
Yil
Manbalar
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
Stasionar (turg’un) 
manbalar ming t. 
776,9 
755,5 
711,8 
729,4 
672,6 
646,5 
Harakatlanuvchi 
manabalar ming t. 
1520,0 
1593,0 
1583,5 
1453,0 
1348,6 
1310,9 
Jami:
2296,9 
2348,5 
2250,3 
2182,4 
2021,1 
1957,4 
Ma’lumotlar tahlili shuni ko’rsatadiki, 2009 yilda atmosferaga chiqarilgan 
chiqindilarning umumiy hajmi 2 mln. 296 900 tonnani tashkil etgan, undan 1mln. 
957 ming tonna yoki taxminan 34 foiz chiqindi turg’un manbalarga to’g’ri kelgan. 

---

34 

 
2009 – 2014 yillar mobaynida, atmosfera chiqarilayotgan chiqindilarning umumiy 
hajmi 14,8 foizga yoki 1mln. 776 ming tonnaga qisqargan. Bu asosan, sanoat va 
energetikaning sektorlarida ba’zi qisqarishlar, rekonstruksiya va qayta 
shakllantirish o’tkazilishi hamda havo muhofazasi bo’yicha tadbirlar bajarilishi 
bilan izohlanadi. E’tirof etish kerakki, 2004 yilda stasionar (turg’un) manbalardan 
chiqarilgan ifloslantiruvchi moddalarning foiz ulushi (33,0%) deyarli 2009 
yildagidek (33,8%) bo’ldi.
Ingrediyentlar bo’yicha 2014 yilda 2010 yilga nisbatan umumiy 
ifloslantiruvchi moddalar miqdori deyarli bir xil ko’rsatkichlarda tebranmoqda va 
shunday taqsimlanadi. Uglerod oksidi 50,9% ga nisbatan 50,3%, uglevodorodlar – 
15,2% nisbatan 14,5%, oltingugurt dioksidi – 16%, azot oksidlari – 8,5% ga 
nisbatan 8,9%, qattiq moddalar – 6,6% ga nisbatan 6,1% va boshqalar 3,4% ga 
nisbatan 3,6% larga muvofiq tarzda to’g’ri keladi. Ayni shu yillar mobaynida 
stasionar manbalar chiqindilarining ko’proq qismini oltingugurt dioksidi (41,2%), 
uglevodorodlar (21,9%), qattiq moddalar (16,5%), azot oksidlari ((9,1%) tashkil 
etadi. Oltingugurt dioksidi, azot oksidlari va qattiq moddalarning asosiy manbalari 
xududiy qozonxonalar va issiqlik elektr stansiyalaridir (IES). Metallurgiya ishlab 
chiqaruvchi sanoat manbalaridan oltingugurt dioksidi hamda ftorli vodorod, gaz va 
neft ishlab chiqaruvchi korxonalardan og’ir metallar, qurilish korxonalardan qattiq 
moddalar va chang chiqariladi. Kimyoviy ishlab chiqarish korxonalaridan esa 
zararli spesifik (o’ziga xos) ifloslantiruvchi moddalar, ya’ni ammiak, fenol, 
formaldegid chiqariladi.
Ko’chma (qo’zg’aluvchan) manbalar chiqindilarida uglerod oksidi (70,4%), 
uglevodorodlar (13,2%), azot oksidlari (8,2%) ko’proq miqdorni tashkil etadi.