Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Vaqt Oralig`i Farazi 
Firmaning iqtisodiy hayoti bir nechta oraliqlarga bo`linishi mumkin
 
Foyda Qaydi principi 
Foyda undirilgan hisob oralig`iga qayd qilinishi kerak 
Moslashuv principi 
Harajatlar o`zlari foyda keltirishi kerak bo`lgan vaqt oralig`idagi xarajatlar bilan 
bog`lanadi. 
Foyda va Harajat Qaydi 
GAAP ga ko`ra 
Yuqoridagi mulohazalardan kelib chiqqan holda, kirim asosi hisoboti 2 turga ajratilishi mumkin va ular 
quyidagicha: 
1.
Avvaldan to`langan harajatlar 
2.
Undirilmagan foyda va avvaldan to`langan foyda 
3.
Qayd etilgan harajat 
4.
Qayd etilgan foyda 
Foyda va harajatlarning yuqorida ko`rsatilgan 4 turi moslashuv jurnallariga kiritilib moslashtirilishi kerak. 
Ularni jurnalga kiritilgach, moslashtiruvchi qaydlar hisobot mavsumining oxirgi kunida mos hisoblarga 
kiritiladi. 
Foyda va harajatlardan tashqari, yana 4ta moslashtirilishi kerak bo`lgan tushunchalar mavjud. Ularga 
qadrszlanish, yomon qarzlar, yomon qarzlarning provijni kiradi. Mos moslashtiruvlar kiritib bo`lingach, 
hisobotdagi zarar va foyda miqdori yanada aniqroq bo`ladi. 
Qadrsizlanish moslashuvi 
Qadrsizlanish ishlatilishda bo`lgan qurilmalarning hayotiga uning narxini taqsimlash jarayonidir. Firma 
yangi bino, qurilmalar, mashinalar sotib olganda ularning narxiga ketgan pul ularning foydali ish 
davomiyligi vaqtiga tarqatib chiqiladi. 
Masalan, RM10000 qurilmasini sotib olib u 10 yil xizmat qiladi deb tasavur qilsak, 10 yil uning foydali ish 
vaqti deb tushuniladi. 10 yildan keyin bu qurilma hech qanday qiymatga ega bo`lmaydi degan faraz bilan 
qiymati 0 deb olinadi. Agar firma qadrsizlanishga to`g`ridan to`g`ri metodni asos qilib olsa, 10 yilning har 
bir yili uchun qadrsizlanish qiymati RM10000/10 ga teng bo`ladi. 
Yomon Qarzlar moslashuvi 
Ralizatsiya principiga asoslanib, undirilishi kerak bo`lgan foyda ham hisobotda ko`rsatilishi zarur edi. 
Ba’zida, qayd qilingan foyda yoki boshqa foyda turli sabablarga ko`ra (qarzdor bankrotligi, qarzdor o`limi) 

---

48 
undirib bo`linmaydi. Shundayligi tasdiqlangandan keyin, qarz yomon qarz deb moslashuv kitobiga 
kiritilishi kerak.