Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

tatsshchari 
jamgarmalarga ajratmalar. 
-
Zararlar» jarimalar, penyalar: 
- Bekor qilingan ishlab chiqarish buyurtmalari bo‘yicha yukotishlar. 
-Moddiy 
boyliklarning 
tabiiy 
yukolishi 
normalari 
doirasidagi 
va 
normalaridan
ko‘prok bsvosita ishlab chiqarish jarayoniga tegishli bulmagan yukotishlar hamda 
kamomadlar. 
- Ishlab chiqarish zahiralarini va tayyor mahsulotni eng past baholash usuli yoki
sotishning sof qiymati bo‘yicha kayta baholash yoki bahosini pasaytirish natijasidagi
zararlar.. 
- Sud xarajatlari. 
- To‘lanishi shubxali qarzlar bo‘yicha zaxiraga ajratmalar. 
- Qonunchilikka muvofiq da’vo bildirish muddati o‘tgan va undirilishi noreal
bo‘lgan boshqa qarzlar bo‘yicha debitorlik qarzlarni hisobdan chiqarishdan ko‘rilgan zararlar, 
shuningdek qonunchilikka muvofiq yuridik va jismoniy shaxslar bilan hisob lashishlar bo‘yicha 
to‘lanishi shubhali qarzlarni hisobdan chiqarishdan ko‘rilgan zararlar. 
2.
hisobot yilida aniqlangan utgan yillar operatsiyalar bo‘yicha ko‘rilgan zararlar. 
3.
tabiiy ofatlar (ishlab chiqarish zahiralari, tayyor mahsulotlar va boshqa moddiy
boyliklarning nobud bo‘lishi va buzilshi, ishlab chiqarishni tuxtatish va boshqalar tufayli 
yukotishlar) tufayli ko‘rilgan koplanmaydigan yukotishlar va zararlar, shu jumladan tabiiy 
ofatlar okibatlarining oldini olish yoki okibatlarini bartaraf etish bilan bog‘liq xarajatlar. 
-Aybdorlari aniqlanmagan kamomadlardan yoki aybdor tomon- xi€obidan zarur 
summani undirish mumkin bulmagan xollarda ko‘rilgan zararlar. 
-
Xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan uch va undan ko‘p yil mobaynida ishlatilgan 
asosiy vositalarni sotishdan ko‘rilgan zararlar, xo‘jalik yurituvchi subyektning boshqa 
mulkini (aktivlarni) sotishdan ko‘rilgan zararlar, shuningdek xo‘jalik yurituvchi 
subyektning 
asosiy 
vositalari 
boshqa 
mulklari 
(aktivlari)ning 
Hisobdan 
chiqarilishi,
tekin berilishi va boshqacha yukotishlaridan ko‘rilgan zararlar. 
-
Xo‘jalik shartnomalari shartlarining, shu jumladan mahsulotni etkazib beruvchilar 
va debitorlar aybi bilan bo‘zilganligi uchun belgilangan yo'ki e’tirof etilgan jarimalar, 
penyalar, vaqtida tulanmagan to‘lovlar va boshqa xil choralar, shuningdek etkazilgan 
zararlarni to‘lash bo‘yicha xarajatlar. 
-
Soliq qonuni va boshqa qonunlarni bo‘zganlik uchun jarima va penyalar. 
-
Tulangan boshqa jarimalar. 
-
Boshqa xarajatlar. 
Yukoridagi keltirib utilgan xarajatlar 9430-«Botsshcha operatsion xarajatlar» hisobvarag‘ida 
hisobga olinadi. 
9440-«Kelgusida soliqqa tortiladigan bazadan chegiriladigan hisobot davri xarajatlari» 
hisobvarag‘ida hisobot davrida soliqqa tortiladigan bazadan chegiril-maydigan, ammo ushbu tadbirlarni 
amalga oshirish uchun qilingan xarajatlarni rejalash-tirilgan samaraga erishilgan holda, kelgusi hisobot 
davrlarida soliqqa tortiladigan bazadan kamaytiriladigan xarajatlar Hisobga olinadi. 
Hisobot davri oxirida 9440-hisobvaraqning debetida yigilgan xarajatlar 9900-«Yakuniy moliyaviy 
natija» hisobvarag‘iga o‘tkaziladi. 9440-hisobvaraqning debetida hisobga olingan xarajatlar balansdan 

---

248 
tashkari 010-«Vaqtli tafovutlar bo‘yicha xarajatlar» hisobvarag‘ida yigib boriladi. Sodir bo‘lgan 
muomalalar summasiga 9440-hisobvaraqning debeti bilan birga, 010-hisobvaraqda ham yozib boriladi. 
010-hisobvaraqning chiqimiga hisobga olingan xarajatlar bu tadbir uchun sarflangan xarajat va undan 
olinadigan samara muddatiga karab, tuzilgan maxsus komissiya raschyotiga asosan hisobdan chiqaril 
ganda yoziladi.