Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

tovar mahsuloti 
deb nomlanadi. 
Tovar mahsuloti (ish, xizmat) tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin: 
■
buyurtmachi va haridorlarga sotilgan tayyor mahsulot (ish, xizmat) va korxonaning o‘zida ishlab 
chiqarilgan yarim fabrikat; 
■
xalq 
iste’moli 
tovarlari, 
chiqindilardan 
tayyorlangan 
ishlab 
chiqarish-texnika 
maksadlariga muljallangan buyumlar, yarim fabrikatlar hamda maxalliy xom -ashyodan xalk iste’moli 
uchun tayyorlangan noozik - ovqat (turlari) tovarlari; 
■
qishloq xujaligi mahsulotlari; 
■
sanoat xususiyatidagi ishlar va xizmatlar; 
■
o‘z kapital kurilishi ehtiyojlariga sotiladigan mahsulot, ish va xizmatlar; 
■
o‘z xizmatidagi ishlab chiqarishlar va xo‘jaliklar ehtiyoji uchun berilgan 
mahsulot, sanoat xususiyatidagi bajarilgan ish va xizmatlar; 
■
sanoat xususiyatiga ega bulmagan ishlar va xizmatlarning amalga oshirilishi, 
qiymati haridorlar tomonidan tulangan va komplektlash uchun sotib olingan buyumlar; 
■
o‘z kuchi bilan chetga bajarilgan ilmiy-tadkikot ishlari. 
Mahsulot (ish, xizmat) sotilishi hisobini tashkil qilishda sotilgan mahsulot, tovarlar, ish va 
xizmatlarning har birining alohida turi bo‘yicha yuritilib, sotilayotgan mahsulot, bajarilgan ish va 
xizmatlarning tarkibiy tuzilishi hamda ularning har birining umumiy sotilish summasidagi xissasi, har 
kaysining rentabellik darajasi va boshqa ma’lumotlar aks ettirilishi lozim. 
Sotilgan mahsulot 9010-«Mahsulot sotishdan olingan daromadlar», 9020-«Tovar-larni sotishdan 
olingan daromadlar», 9030-«Bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlardan olingan daromadlar» 
Hisobvaraqlarida Hisobga olinadi. 9040-«Sotilgan tovarlarning qaytarilishi» va 9050-«Haridor va 
buyurtmachilarga berilgan chegirmayaar» hisobvaraqlarida sotilgan tovarlarning qaytarilishi hamda 
haridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar aks ettiriladi. 
9010, 9020, 9030-hisobvaraqlarning kreditida 4010-«Haridor va buyurtmachilardan olinadigan 
schyotlar» hisobvarag‘i bilan korrespondentlangan holda mahsulot (ish, xizmat) lar sotishdan olinadigan 
sof tushum aks ettiriladi. Bu hisobvaraqdarda haridorlarga jo‘natilgan mahsulot (ish, xizmat)lar bo‘yicha 
hisoblangan aktsiz solig‘i va KQS summalari aks ettirilmaydi. 
Tayyor mahsulotning sotilishida sotish bahosining aks ettirilishiga quyidagicha provodka beriladi: 
D-t 4010-«Haridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar»
K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar» 
K-t 9010-«Mahsulot sotishdan olingan daromad». 4010-«Haridor va buyurtmachilardan 
olinadigan schyotlar» hisobvarag‘i aktiv bo‘lib, uning saldosi haridor va buyurtmachilarning korxonadan 
sotilgan mahsulot (ish, xizmat) lar bo‘yicha qarzini ko‘rsatadi, debet oboroti hisobot oyida topshirilgan
mahsulot, * bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlarning sotish qiymatini, kredit oboroti esa hisobot oyida 
haridorlar tomonidan to‘langan summani ko‘rsatadi. 
Haridorlarga yuklab jo‘natilgan mahsulotlar harakatining hisobi 16-qaydnomaning 2-bo‘limida 
yuritiladi. Yuklab jo‘natilgan va sotilgan mahsulotlarning hisobvaraqlari bo‘yicha sintetik hisob 11-jurnal-
orderda yuritiladi. Bu jurnal-order 2810, 9410, 9010, 9020, 9030, 9210, 9220, 4010-hisobvaraqlarning 
kredit oborotlarini va 9010, 9020, 9030-hisobvaraqlarning analitik ma’lumotlarini yozish uchun 
muljallangan. 11-jurnal-order 15 va 16-vedomostlarning analitik ma’lumotlariga asosan to‘ldiriladi hisobot 
davri yakunida 9010, 9020, 9030-hisobvaraqlar yopiladi:
D-t 9010, 9020, 9030-hisobvaraqlar K-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija». 
Shu bilan birga sotilgan mahsulotning tannarxi ham hisobot davri yakunida yakuniy moliyaviy 
natijaga o‘tkaziladi: D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija» K-t 9110, 9120, 9130.