Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Корхона ликвидлилиги
деганда унинг маълум бир муддатда 
(одатда ҳисобот тузулган вақтда ёки ёпиладиган вақтда) қисқа 
муддатли мажбуриятларини айланма маблағларининг турли қисми 
билан тўлашга қодирлик даражаси тушунилади. 
Бозор муносабатлари корхоналарда тўлашга қодирлик 
даражасини сақлаб туришни тақозо қилади. Ўз вақтида тўланмаган 
маблағ тўлайдиган корхона учун ўта зарарли, чунки уни қачондир 
албатта тўлайди, унинг устига яна жарима ҳам тўлашга мажбур 
бўлади. У ўзи билан бирга ҳамкор корхоналар фаолиятининг ҳам 
салбий натижалар билан ишлашига сабабчи бўлади, чунки уларга 
тўланадиган пулни ўзида сақлаб туради ёки бошқа мақсадлар учун 
ишлатиб қўйган бўлади. 
Тўланган жарима ўз вақтида тўланиши керак бўлган 
маблағнинг «хизматини» қопламайди. Агар 500,0 минг сўм 3 ойга 
кечиктирилса 100,0 минг сўм жарима тўлаш мумкин. Лекин, 500,0 
минг сўм ўша корхона учун 100,0 минг сўм эмас 300,0 ёки 400,0 
минг сўм даромад келтириши мумкин эди. 
4. Корхона иш фаоллигини ифодаловчи кўрсаткичлар 
Ушбу гуруҳ кўрсаткичлар шу даражада кўпки, улар корхона 
хўжалик фаолиятининг аксарият қисмини қамраб олади. Бу ҳақда 
муаллиф томонидан батафсил ёритилган адабиётлар чоп қилинган. 
Мазкур порагрифда инвестиция лойиҳасининг молиявий таҳлилида 
қўлланиладиган корхона иш фаоллигини ифодалайдиган айрим 
кўрсаткичларгагина тўхталинади. 
Корхона иш фаоллигини ифодаловчи ушбу соҳа билан 
боғлиқ кўрсаткичлар таркибига қуйидагиларни киритиш мумкин: 
*
активлар самарадорлигини ифодаловчи коэффициент (Кас); 
*
ўз маблағлари самарадорлигини ифодаловчи коэффициент
(Кўм); 
*
дебитор қарзларнинг айланувчанлик коэффициенти (Кда); 
*
дебитор қарзларнинг айланувчанлик муддати, кунларда (Кдк); 
*
товар ва моддий захираларнинг айланувчанлик коэффициенти 
(Кза); 

---

177 
*
товар ва моддий захираларнинг айланувчанлик муддати, 
кунларда (Кзк). 
Кўриниб турибдики, мазкур кўрсаткичлар тизимига асосан 
актив ва бошқа моддий бойликларнинг айланувчанлиги билан 
боғлиқ кўрсаткичлар киритилган. Чунки корхонанинг молиявий-
хўжалик фаолиятининг инвестиция билан боғлиқ соҳасига айнан 
шу кўрсаткичлар дахлдордир. Ушбу кўрсаткичларни таҳлил қилиб 
инвестор корхонанинг молиявий-хўжалик фаолиятида маблағлар 
айланиши, унинг даражаси, моддий маблағларнинг ўрта ҳисобда 
қанча муддатда пулга айланиши мумкинлиги каби жиҳатлар 
тўғрисида ҳулоса қилади. Шу туфайли корхона иш фаоллигини 
ифодаловчи кўрсаткичлар таркибини фақат шу гуруҳ кўрсаткичлар 
билан чегараланиши етарли деб ўйлаймиз. 
Ҳар бир кўрсаткичнинг тавсифини кўриб чиқиш мақсадга 
мувофиқдир.