Самарқанд давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

3.3 Ранг белгиси асосида шаклланган топонимларнинг семантик 
хусусиятлари: Қорасовуқ, Оқтош, Оқзаяк, Шовқор, Қизилсой, Қизилбулоқ. 
Оққўрғон – қишлоқ номи. Жиззах шаҳрида Оққўрғонлик деган маҳалла бор. 
31
Бойбўриева С. Жиззах вилояти Зомин тумани // Турон тарихи. – Тошкент, 2009. – №IV–VI. – Б.43 – 44. 
32
Тўйчибоев Б., Қашқирли Қ. Зоминнинг тил қомуси. – Тошкент: Академнашр, 2012 – Б. 58. 

---

18 
Оққўрғон – катта қўрғон, пойдевори оқ тошдан терилган, кунчиқар томонда 
жойлашган қўрғон. Ана шундай қўрғони бор қишлоқ ҳам – Оққўрғон 
дейилган
33
. Биз Оққўрғон топонимидаги оқ сўзини “улуғлик”. “юксаклик” 
семалари билан боғлаймиз. Тарихдан маълумки, шахс томонидан бунёд 
этилган истеҳкомлар, қўрғонлар номидаги “оқ” уларнинг ҳукмдорлар учун 
мўлжалланганлигини билдиради. “Номни ифодалаш учун қўлланганда ранг 
билдирувчи “қора”,”оқ”, “сариқ”, “кўк” сифатлари баъзан “баланд”, “катта”, 
“юксак” каби маъноларда қўлланилади. Ақтеба бошқаларидан каттароқ 
тепаликни англатган”
34
. Қорасув – қишлоқ номи. Қорасув – ер ости, сизот, 
булоқ сувлари билан тўйинадиган, ҳажми доимо бир хил, зангори рангли, 
тиниқ сув (жилға, дарёча). Қишлоқ шундай сув ёнида жойлашганлиги 
сабабли, унинг номи қишлоққа ўтган. Гидроним ойконимга айланган, 
ойконим таркибидага қора сўзининг маънолари, “ер ости, сизот, тор, чуқур 
ўзанда оқадиган, бир хил ҳажмдаги, миқдори ўзгармас” сувни англатади. 
“Қора сув – тоғдан анча узоқдаги, қорли жойдан йироқдаги ер ости суви”.
35
Ўзбек тили ўтмишида ер остидан сизилиб чиқиб, булоқ ё жилға тарзидаги 
сув қора сув термини билан аталган. Заҳириддин Муҳаммад Бобур 
Мавороунаҳр ва Ҳиротнинг тоғли ҳудудлари аҳолиси ҳақида берган 
маълумотида қора сув атамасининг маъносини, халқ тилида “оқмас сув”га 
нисбатан қўлланишини алоҳида таъкидлаб ўтган
36
. Қора “оқар сув” 
тушунчасига зид равишда “оқмас” тушунчасини ифода этади. Оқар сувга 
нисбатан оқ сув термини ҳам ишлатилади
37
. Оқ ва қора сўзларининг 
географик терминологиядаги семантикаси адабиётларда ёритилган
38
.