Samarand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti

1.3 Issiqlik almashinuvchilari haqida umumiy ma’lumot
Ko'pgina sanoat tarmoqlarida issiqlik almashinuvi ikki yoki undan ortiq issiqlik tashuvchilar o'rtasida yoki issiqlik tashuvchilar va qattiq jismlar (devor, o'rash) o'rtasida amalga oshiriladigan qurilmalar qo'llaniladi.Bunday qurilmalar issiqlik almashinuvchilari deb ataladi.
Issiqlik almashtirgich (issiqlik almashtirgich)- bu sovutish suvini isitish, sovutish yoki agregatsiya holatini o’zgartirish uchun mo’ljallangan qurilma.
Massa almashish jarayoni amalga oshiriladigan qurilmalar (ya’ni, moddalarning o’zaro kirib borishi sodir bo’ladi) massa o’tkazuvchi qurilmalar deb ataladi. Issiqlik va massa uzatish qurilmalarida massa va issiqlik uzatish jarayonlari bir vaqtning o’zida boradi.
Ko’pincha, issiqlik almashtirgichlarda issiqlik bir sovutish moddasidan ikkinchisiga o’tkaziladi, ya’ni. Bir sovutish suyuqligining isishi ikkinchisining sovishi tufayli sodir bo’ladi.
Ishlash printsipiga ko’ra ikkita sovutish suvi bo’lgan
issiqlik almashtirgichlar uchta asosiy guruhga bo’lingan:
1) tiklanish;
2) tiklovchi;

3. 
   aralashtirish.
   

Eng keng tarqalgan quvurli issiqlik almashtirgichlar bo’lib, ularda bir sovutish suvi quvurlarda, ikkinchisi esa halqada harakat qiladi. Bunday TOAlarda issiq va sovuq sovutgichlar aloqa qilmaydi, shuning uchun ularning kombinatsiyalaridan keng foydalanish mumkin.

Rekuperativ issiqlik almashtirgichlar issiqlik tashuvchilarning harakat yo’nalishiga qarab quyidagilarga bo’linadi:
a) to’g’ridan-to’g’ri oqim – agar sovutish suvi bir xil yo’nalishda harakat qilsa;
b) qarama-qarshi oqim – agar sovutish suvi teskari yo’nalishda harakat qilsa;
c) o’zaro faoliyat oqim bilan – agar sovutish suvi o’zaro perpendikulyar yo’nalishda harakat qilsa. Bir nechta o’zaro faoliyat oqim mumkin.

a B C D)






Sovutish suyuqliklarining harakat sxemalari: - issiq sovutish suvi; - sovuq sovutish suvi. Amalda, sovutish suvi harakatining yanada murakkab sxemalari, shu jumladan asosiylarining turli kombinatsiyalari mavjud.
Rekuperativ issiqlik almashtirgichlar, shuningdek, oraliq sovutish suvi bilan issiqlik almashtirgichlarni ham o’z ichiga olishi mumkin.
Qayta tiklanadigan TOA- isitish yuzasi vaqti-vaqti bilan issiq yoki sovuq sovutish suvi bilan yuviladigan qurilmalar. Bunday holda, isitish vositasidan olingan issiqlik vaqti-vaqti bilan qizdirilgan muhitga o’tkaziladi. Bunday issiqlik almashtirgichlarda isitish yuzasi sifatida qattiq, etarlicha massiv material (g’isht, turli plomba, etal plitalar) ishlatiladi. Generatorlarning ishlash tartibi rekuperatorlardan farqli ravishda statsionar emas, davriydir.

Sovuq
havo

Sovutilgan
gazlar

isitiladi
havo

Issiq
gazlar

.

Ko'krak bo'ylab harakatlanadigan kommutatsiya oqimlari bilan intervalgacha regenerativ havo isitgichi

Issiqlik uzatish usuliga ko’ra regeneratorlar va rekuperatorlar sirt issiqlik almashinuvchilaridir

– sovutilgan va qizdirilgan muhitni (kontaktli issiqlik almashinuvchilari) to’g’ridan-to’g’ri aralashtirish orqali issiqlik uzatiladigan qurilmalar. Ular oddiy va ixcham.
Aralash issiqlik almashinuvchilari osongina ajratilgan issiqlik tashuvchilar uchun ishlatiladi, ular yaxshilab aralashtiriladi, suyuqliklar püskürtülür yoki kichik jetlarga bo’linadi.
Issiqlik almashtirgichlarning barcha turlaridan rekuperativlar eng ko’p qo’llaniladi.