Самарқанд давлат архитектура қурилиш

10.5. Elektron tijoratning muvoffaqiyatini ta’minlovchi omillar. 
Bugungi kunda iste’molchilik qiymatiga ega bo’lgan va 
aksiyadorlarlarning faravonligini oshirishga xizmat qiladigan yangi 
biznes modellar va strategiyalar shakllanmoqda. Elektron kompaniyalar 
ta’minotchilar, distribyuterlar, xizmat ko’rsatish va iste’molchilar xulqini 
tahlil qiluvchi guruhlarni birlashtiruvchi tarmoqlarni yaratmoqdalar. Bu 
elektron tijoratda ishtirok etuvchi barcha tomonlar uchun qulay 
hisoblanadi. Ushbu tarmoqlar qiymat yaratuvchi bo’g’inlar o’rtasidagi 
ishonchli aloqani va o’zgaruvchan bozor muhitiga moslashishni 
ta’minlaydi. Internetning zamonaviy rivojlanish bosqichida raqobat 
ustunligini yaratishga xizmat qiladigan bir qator omillar mavjud. 

Innovasion 
biznes-modellar. 
Elektron 
kompaniyalar 
oddiy 
kompaniyalarga nisbatan yangi biznes-modellardan foydalanish 
bilan farq qiladi. Bu faqat Internet kompaniya menejerlarining 
qobiliyati yoki Internet – bisnesning tabiati bilangina bog’liq emas. 

---

334 
Gap shundaki, yangi, dinamik moslashuvchan biznes-modellarsiz 
Internet texnologiyalardan foydalanish mumkin emas. 

Biznes – modellarning va strategiyalarning o’zgaruvchan muhitga va 
yangi imkoniyatlarga tezkor moslashuvchan qobiliyati. Internet 
tizimida 
harakat 
qilish 
muhim 
ahamiyatga 
ega. 
Chunki 
texnologiyalar va bozor muhiti shiddat bilan o’zgarmoqda. Shu 
sababli biznes-modellarni va strategiyalarni yangilanishi – bu zamon 
talabidir.

Texnologik sardor bo’lish va uni himoya qilish. Elektron tijoratning 
zamonaviy rivojlanish davrida texnologik rivojlanish – bu tarmoqni 
o’sishini ta’minlovchi muhim harakatlantiruvchi omil hisoblanadi. 
Agar elektron kompaniya sardorlik mavqeini texnologik rivojlanish 
yo’nalishida va innovasion tovarlarni ishlab-chiqarish sohasida 
saqlab qolsa, u uzoq vaqt mobaynida muvoffaqiyatli faoliyat 
ko’rsatishi mumkin. Kompaniya texnologik bilimlarni o’z kuchi 
yordamida yaratishi, ta’minotchilardan sotib olish, boshqa 
kompaniyani sotib olish yoki strategik ittifoq tuzish asosida ega 
bo’lishi mumkin. 

Foydani oshirish uchun innovasion marketingdan va kompaniyani 
maqsadli bozoriga samarali ta’sir etishning boshqa usullaridan 
foydalanish. 

Iste’molchilar, e’tiborini jalb etish uchun kurash shavqatsiz kurinish 
olmoqda, keyinchalik internet kompaniyalarning soni borishi bilan 
raqobat kurashai yanada keskinlashadi. 

Differensiya va past xarajatlar yoki muqobil xarajatlar bo’yicha 
sardorlikni ta’minlaydigan qiymat yaratishning elektron tizimini 
yaratish. Elektron tijorat tarmog’ida barqaror raqobat ustunligini 
yaratish an’anaviy tarmoqlardagi kabi muhim ahamiyatga ega. 
Buning uchun kompaniyalarga past xarajatlar bo’yicha sardorlikni, 
tovarning sifati va narxini uyg’unlashuvini ta’minlaydigan 
strategiyalarni va muqobil qiymatlar zanjirini yaratishi kerak 
bo’ladi. Agar kompaniya o’zini past xarajatlarni ta’minlovchi sardor 
sifatida namoyish etayotgan bo’lsa, u o’zi mustaqil bajara oladigan 
faoliyatlarda raqobat ustunligiga ega bo’lishi lozim. Boshqa ishlarni 

---

335 
esa autsorsing kompaniyalarga taklif etishi maqsadga muvofiq 
hisoblanadi.