Самарқанд давлат архитектура қурилиш

Tayanch vaziyatlar. 
Kompaniya foydalanadigan raqobatli strategiyalardan xarajatlar 
pastligi bo’yicha sardorlik, keng differensiya, eng yaxshi narxlar va past 
xarajatlar asosida konsentrasiya, hujum va himoya strategiyalari hamda 
birinchi yoki ikkinchi yurish ustunliklarini bilish yetarli emas. Rahbarlar 
bilishi kerakki, strategik imkoniyatlar: 1) tarmoq xarakteri va raqobat 
shartlari bilan; 2) kompaniyaning shaxsiy raqobat imkoniyatlari bilan 
ham chegaralanadi. Muayyan tarmoqda kompaniyaning raqobat muhitiga 
ba’zi imkoniyatlar boshqalariga qaraganda ko’proq mos kelishi mumkin. 
Ushbu bobda tarmoqning besh klassik tarmoq muhiti va uch turdagi 
klassik vaziyatlar yordamida kompaniya strategiyasi bilan uning ichki va 
tashqi vaziyatlarining ko’p qirraligi namoyish etilgan. 
Quyidagi jadvalda muhim vaziyatlar va strategik tanlovlar 
keltirilgan. 
1.
Tarmoqning muhiti qanaqa asosiy davrlarga tegishli (paydo 
bo’layotgan, tez o’sayotgan, yetuk, tarqoq, global, tovar va 
mahsulotga yo’naltirilgan). 
2.
Kompaniya tarmoqda qanday vaziyatga ega (kuchli, kuchsiz, 
krizisga uchragan, sardor, ta’qib etuvchi yoki qoloq). Kompaniyani 
egallagan vaziyati qanaqa strategik variantlarni tanlashga imkon 
beradi. 
Vaziyatga mos keladigan strategiyalarni tadbiq etish (amalga 
oshirish mumkin bo’lgan strategiyalar va asosiy vaziyatlar ruyxati). 
Jadval 6.2.
 
Tarmoq 
muhiti 
Kompaniya 
mavqei yoki 
vaziyati 
Vaziyatga 
tegishli fikr-
mulohaza 
Bozor ulushi va 
investision 
investisiyalar 
Strategiya 
varianti 
•Yosh yangi •Yetakchi 
•Tashqi 
•Qaddini rostlash •Raqobatli 

---

204 
paydo 
bulayotgan 
tarmoq 
•Tez o’sish 
•Raqobatchila
rni 
kichik 
guruhlarga 
to’planishi 
•Yetuklik va 
sekin o’sish 
•Eskirish va 
so’nish 
•Tarqoqlashga
n tarmoq 
•Xalqaro va 
global tarmoq 
•Tovar 
va 
mahsulotga 
yo’naltirilgan 
•Ilg’or 
texnologiya 
va tez o’sish. 
sardor 
Global 
Milliy 
Regional 
Mahalliy 
•Sardor 
•Agressiv 
raqobatchi 
•O’z 
vaziyatidan 
qoniqqan 
ta’qib 
etuvchi 
•Zaif 
raqobatchi 
Qayta 
ko’rish yoki 
bozordan 
keyin uchun 
nomzod 
•O’rta 
hol 
(yaxshi 
strategiyaga, 
ham yuqori 
obro’ga ega 
emas). 
harakatlantiruv
chi kuchlar 
•Raqobatli 
bosim 
•Asosiy 
raqobatchilarni 
prognoz qilish 
mumkin 
bo’lgan 
harakatlari 
•Muvaffakiyatn
ing 
tayanch 
omillari 
•Tarmoq 
jozibadorligi 
•Ichki 
kompaniyaning 
jarayoniy 
faoliyati kuchli 
va 
kuchsiz 
tomonlari 
•Imkoniyat va 
xavf xatar 
•Xarajatlar 
nuqtai 
nazaridan 
vaziyat 
•Raqobat kuchi 
•Strategik 
muammolar. 
va o’sish 
O’sish yordamida 
bozor 
ulushini 
kengaytirish 
va 
o’rtacha 
kompaniya 
aylanishi 
O’sish uchun keng 
investisiya qilish 
•Mustahkamlash 
va himoya 
Bozor 
ulushini 
himoya qilish 
Tarmoqda 
kam 
bo’lmagan 
o’sishga erishish 
Raqobat kuchini va 
bozor 
mavqeini 
saqlash 
uchun 
yetarli investisiya 
qilish 
•Qisqarish 
va 
cheklanish 
Qisqa muddatli pul 
oqimlarini 
maksimallashtirish 
Kapitalni biznesga 
reinvestisiyasini 
minimallashtirish 
•Kapital remont va 
vaziyat o’zgarishi 
To’liq 
qayta 
ko’rish 
•Bozordan ketish 
va voz kechish 
Biznesni yopish. 
yondashuv 
xarajatini 
pasaytirish 
Differensi
ya asosida 
konsentras
iya 
•Hujumkor 
harakatlar 
Raqobatch
ining 
kuchli 
tomonga 
Raqobatch
ining zaif 
tomonga 
Aylanma 
manevrlar 
Partizanlik 
zarbalari 
•Himoya 
harakatlari 
Mustahka
mlash 
va 
himoya 
Javob 
reaksiyalar 
•Xalqaro 
tashabussk
or 
lar 
lisenziya 
berish 
eksport 
xalqaro 
global 
• 

---

205 
Shundan so’ng kompaniyaning ichki va tashqi vaziyatlarini 
belgilaydigan omillarni aniqlashga to’g’ri keladi.
Zaif strategiyalardan voz kechishda va jozibador strategiyalarni 
aniqlashda «qarshi» va «tarafdorlar»ni aniqlashda quyidagi savollarga 
javob berish, oldinga intilish yo’nalishlarini ko’rsatadi: 

Kompaniya qanaqa raqobat ustunligiga ega bo’lishi mumkin va 
ushbu ustunlikni saqlash uchun qanaqa harakatlarni va yondashuvlarni 
qo’llash kerak? 

Ushbu harakatlarni va yondashuvlarni qo’llash uchun kompaniya 
tashkiliy imkoniyatlarga va moliyaviy resurslarga egami? Agar ega 
bo’lmasa, ularga yetishish imkoniyati mavjudmi? 

Agar raqobat ustunligiga ega bo’lsak, uni qanday himoyalash 
mumkin? Qanaqa himoya strategiyasini qo’llash kerak bo’ladi? 
Raqobatchilarga qarshi hujumga o’tish kerakmi? Ushbu hujumlarni 
qaytarish kompaniyaga qanchaga tushadi? 

O’ta zaif raqobatchilar mavjudmi? Zaiflardan foydalanish uchun 
kompaniya hujumga o’tishi kerakmi? Qanaqa hujumlar harakatini 
amalga oshirish lozim? 

Tarmoqdagi harakatlantiruvchi kuchlarga xavf-xatarga va zaiflarga 
qarshi kurashish uchun qanaqa qo’shimcha strategik harakatlarni amalga 
oshirish kerak? 
Jadval 6.3.