Saliqlar ha`m saliqqa tartiw k. Qalenov, S. Ibragimova, A. Prenov

7.5. Fizikalıq ta'replerden o'ndıriletug'in jer salig'm 
to'lewshiler, Salıq obekti, bazasi, stavkalan ha'm salıqtan 
jen'illikler. Salıqti byudjetke to'lew mu'ddetleri 
 
Salıq  kodeksine  muwapiq  o'z  menshiginde,  iyeliginde,  payda-lanıwinda 
yamasa  ijara  huquqi  tiykannda  jer  ushastkalanna  iye  bolg'an  fizikalıq  ta'repler, 
sonday-aq  yuridıkalıq  ta'rep  bolg'an  ha'm  bolmag'an  halda  du'zilgen  dıyxan 
xojalıqlan jer sahg'inin' to'lewshileri bolıp esaplanadı. 
O'zbekistan Respublikasi Ministrler Kabineti, Qaraqalpaqstan Respublikasi 
Joqarg'i  Ken'esi  jergilikli  ma'mleketlik  ha'kimiyat  organlan  ta'repinen  ijarag'a 
berilgen jer ushastkalan ushm to'lenetug'm ijara haqi jer sahg'ina ten'lestiriledı. 
Fizikalıq  ta'replerdın’  to'mendegi  jer  ushastkalan  salıq  sahnatug'm  obekt 
esaplanadı: 
•
 
dıyxan xojahg'in ju'rgiziw ushm miyras etip qaldıratug'in o'mir boyi iyelik 

---

84 
 
etıwge berilgen jer ushastkalan; 
•
 
jeke ta'rtipte u'y-jay qunhs ushın miyras etip qaldıratug'in o'mir boyi iyelik 
etıwge berilgen jer ushastkalan; 
•
 
xizmet babmda nizam hu'jjetlerine muwapiq berilgen shek jerler; 
•
 
miyras boyinsha sawg'a etiliwi ha'm satip ahmwi na'tiyjesinde iyelik etıw 
huquqina o'tken jer ushastkalan; 
•
 
nizam  hu'jjetlerinde  belgilengen  ta'rtipte  mu'lk  sipatinda  ahng'an  jer 
ushastkalan; 
•
 
isbilennenlik    xizmetin  ju'rgiziw  ushın    turaqh    paydalanıwg'a  yamasa 
ijarag'a berilgen jer ushastkalan; 
Salıq  kodeksine  muwapiq  ko'slıpes  mu'lkke  iye  bolg'an  huquqlardı 
ma'mleketlik    dızimnen  o'tkiziwdı  a'melge    asinwshi    organnin'  jer 
ushastkalannin'  maydanma  tiyisli  mag'hwmatnamalan  Salıq  sahnatug'm  baza 
bolıp esaplanadı. 
Fizikalıq  ta'replerden  o'ndıriletug'in  jer  salig'i  stavkalan  O'zbekistan 
Respublikasi  Prezidenti  qaran  menen  belgilenedı  ha'm  Salıq  to'lewshilerge 
Finans  ministrligi,  Ma'mleketlik  salıq  komiteti  ha'm  onin*  to'mengi  organlan 
ta'repinen belgilengen ta'rtipte xabarlandınladı. 
Berilgen  jerlerden  eki  jıl  dawaminda  paydalanbag'an  fizikalıq  ta'replerden 
jer salig'i u'sh ese mug'darda o'ndıriledı. 
Fizikalıq  ta'replerge  isbilermenlik  xizmeti  ushın  berilgen  jer  ushastkalan 
nan  Salıq  ka'rxanalar  ha'm  sho'lkemler  ushm  tastiyiqlang'an  stavkalar  boyinsha 
o'ndıriledı.  Fizikalıq  ta'repler  ushın  jer  sahg'in  esaplap  shig'anw  du'kanlar, 
asxanalar, ustaxanalar ha'm isbilermenlik xizmetinde paydalamlatug'in basqa da 
obektler ushın paydalanilatug'in jer ushastkalan ushın a'melge asinladı. 
Salıq  kodeksine  muwapiq  to'mendegi  fizikalıq  ta'repler  jer  sahg'i-nan  azat 
etiledı: 
-jaylaw  sharwashihg'inm'  shopanlan,  jılqi  bag'iwshilan,  mexanizatorlar, 
veterinar vraehlar ha'm texnikleri, basqa qa'nigeleri ha'm jumisshilan; 
-«0'zbekistan  qaharmani»,  Sovet  awqami  qaharmani,  Miynet  qaharmani 
siylıqlanna  iye  bolg'an  shaxslar,  u'shinshi  da'rejeli  Shuhrat  ordeni  menen 
siyliqlang'anlar, 1941-1945 jıllardag'i uns mayiplan ha'm qatnasiwshilan; 
-xizmette  Afganstan  Respublikasmda  ha'm  jawinger  ha'reketler  alıp 
banlg'an  basqa  ma'mleketlerde  waqtmsha  bolg'an  otryadlardın’  sheklengen 
kontinenti quraminda o'tken a'skeriy xizmetkerler; 
-I ha'm II topar mayiplan; 
-jalg'iz bash pensionerler; 
-bag'iwshisin jog'altqan ko'p balah shan'araqlar; 
-Shernobil  AES  dag'i  apatshilıq  aqibetlerin  saplasttnwg'a  qatnas-qan 
adamlar; 
-aynqsha (jeke) pensiya tayinlang'an shaxslar. 
Joqanda ko'rsetilgen jen'illikler jer ushastkalan jeke ta'rtipte u'y-jay qunhsi 
ha'm  jeke  ja'rdemshi  xojalıq  (dıyxan  xojahg'i)  ju'rgiziw  ushın  nizam 
hu'jjetlerinde na'zerde tutilg'an normativke sa'ykes usınilg'an fizikalıq ta'replerge 
g'ana beriledı. 

---

85 
 
Jer  salig'i  to'lenbeytug'in  jer  ushastkalannin'  maydanlan  jer  ushastkasi 
huquqin tastiyiqlaytug'in hu'jjetlerge qarap qabillanadı. 
Jen'illik huquqi jer sahg'in to'lewden azat etilgen ta'repler jasaytug'in ha'm 
birgelikte xojalıq ju'rgizetug'in shan'araqqa tohg'i menen engiziledı. 
Fizikalıq  ta'repler  ushm  jer  sahg'in  ma'mleketlik  Salıq  organlarinin' 
xizmetkerleri esaplap shig'aradı. 
Diyxan  xojaliqlan  (yuridıkalıq  ta'repti  du'zbegenleri)  esaplap  jazilg'an  jer 
salig'i  uliwma  summasinin'  95%  in  byudjetke  ha'm  5%  in  dıyxan  ha'm  fermer 
xojalıqlann qollap-quwatlaw fondına to'leydı. 
 Salıq  to'lemi  haqqindag'i  to'lew  xabarnamalan  fizikalıq  ta'replerge 
ma'mleketlik  Salıq  organlan  ta'repinen  ha'r  jih  sol  jıldın’  1-may  ayinan 
keshiktirmey tapsinladı. 
Ko'p  qabath  u'ylerde  jasaytug'in  fizikalıq  ta'replerden  jer  salig'i 
o'ndırilmeydı.  Ko'p  qabath  u'ylerdın’  bir  bo'leginen  adamlardın’  jasawi  menen 
baylamsh  bolmag'an  maqsetlerde  paydalanilg'anda  belgilengen  ta'rtipte 
bo'lmenin' uliwma maydamnan jer salig'inin' tiyisli bo'legi o'ndıriledı. 
Fizikalıq  ta'repler  jıllıq  jer  sahg'in  ten'  u'leslerde  jihna  eki  mu'ddette  15-
iyuldan  ha'm  15-dekabrden  keshiktirmey  to'leydı.  To'lengen  Salıq  summasi 
belgilengen ta'rtipte jergilikli byudjetke tu'sedı. 
Ma'mleketlik Salıq xizmeti organlan salıqtm' tuwn esaplap shig'anhwi ha'm 
o'z  waqtinda  to'lenıwi  u'stinen  belgilengen  nizam  hu'jjetlerine  muwapiq 
qadag'alawdı a'melge asiradı.