Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

Tabiiy  resurslar
  -  bu  Quyosh  energiyasi,  yer  bag‘ridagi  energiyalar,  suv, 
yer, minerallar, hayvonot va o‘simliklar resurslaridir. 
Mineral  resurslar
  -  yer  bag‘ridagi  geologik  mineral  xom  ashyo 
zahiralarining majmuasi hisoblanadi. 
Xom  ashyolardan  unumli  foydalanish
  –  xom  ashyo  va  ishlab  chiqarish 
chiqindilari tarkibidagi foydali komponentlardan foydalanishni nazarda tutadi. 
Xom ashyo tarkibidagi qimmatbaho komponentlarni ajratib olish darajasi va 
ulardan oqilona  foydalanish  jamiyatning ularga bo‘lgan  ehtiyojiga va  texnikaning 
taraqqiyotiga  bog‘liq.  Xom  ashyolardan  unumli  foydalanish  ishlab  chiqarish 
samaradorligini  oshiradi,  mahsulot  turlari  va  hajmini  ko‘payishini  ta’minlaydi, 
mahsulot  narxini  pasaytiradi,  xom  ashyo  bazalarini  yaratishga  sarflanadigan 

---

157 
 
mablag‘larni  kamaytiradi  va  ishlab  chiqarish  chiqindalari  bilan  atrof-muhit 
ifloslanishini  oldini olishga imkon beradi. 
Xom-ashyolarga fizik-kimyoviy ishlov berish paytida asosiy ishlab chiqarish 
mahsuloti  bilan  birga  qo‘shimcha  mahsulotlar  ham  paydo  bo‘ladi.  Masalan,  neft 
ishlab  chiqarishda  qoldiq  modda  mazut  hisoblanadi.  Uning  tarkibida  vanadiy, 
nikel,  magniy  va  kremniy  kabi  elementlardan  tashqari  70-90  %  oltingugurt 
mavjud. Ishlov berish paytida ularning paydo bo‘lishi ishlab chiqarish jarayonining 
asosiy  maqsadi  emas,  lekin  ularni  tayyor  mahsulot  sifatida  qo‘llash  mumkin. 
Hozirgi  paytda  mazut  tarkibidan  oltingugurt  ajratib  olish  texnologik  jarayonlari 
ishlab chiqilgan. 
Shuni ham yodda tutish kerakki, agar qo‘shimcha mahsulotlarni ajratib olish 
yoki  ularga  qayta  ishlov  berish  iqtisodiy  nuqtai  nazardan  maqsadga  muvofiq  deb 
topilmasa, unda bunday mahsulotlarni yonilg‘i sifatida qo‘llash mumkin.