Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

Orol dengizining turli hisob davrlari uchun suv balansi (km
3
/yil). 
Hisob davri 
(yillar) 
Amudaryo va 
Sirdaryoning 
umumiy quyilish 
oqimi 
Atmosfera 
yog‘inlari va 
boshqa 
manbalardan 
kirim 
Chiqim 
(infiltratsiya 
va 
bug‘lanish) 
Farq 
1911-1960 
56,00 
9,10 
66,10 
-1,00 
1961-1970 
43,30 
8,00 
65,40 
-14,10 
1971-1980 
16,70 
6,30 
55,20 
-32,20 
1981-1990 
3,90 
6,20 
43,70 
-33,60 
1991-1994 
21,00 
4,60 
33,60 
-8,00 
1996-2000 
13,66 
4,27 
22,7 
-4,77 
 
2014  yilgacha    Orol  dengizi  3  bo‘lakka  bo‘lingan:  birinchisi  -  kichik  va 
sayoz shimoliy qismi (sho‘rligi -  8-13g/l); ikkinchisi - nisbatan kattaroq maydonga 
ega bo‘lgan va sayoz sharqiy qismi (sho‘rligi – 69- 72 g/l); uchinchisi - eng chuqur 
hisoblangan g‘arbiy qismi (sho‘rligi - 68-69 g/l). Bugungi kunda Orol dengizining 
sharqiy  qismidagi  bo‘lak  ham  yo‘qolib,  uning  o‘rnida  quruqlik  hosil  bo‘ldi  (9.2-
rasm). 
Keyingi 10 yilliklar mobaynida qishloq xo‘jalik yerlarini sug‘orish va sanoat 
korxonalarini  rivojlantirish  uchun  qaytarilmas  suv  iste’molining  o‘sishi, 
shuningdek, ko‘p yillik qurg‘oqchilik Orol dengiziga daryo suvlari quyilishini asta-
sekin  kamayishiga  olib  keldi.  O‘zbekistonda  XX  asr  boshlarida  400  ming  gektar 
sug‘oriladigan yerlar bo‘lgan bo‘lsa, 2017 yilga kelib 4 million 300 ming gektarga 
yetdi.  O‘zbekiston  sobiq  ittifoqning  asosiy  paxta  xom  ashyosi yetkazib  beradigan 
agrar 
respublikasiga 
aylantirildi. 
Paxta 
ekiladigan 
maydonlaming 
ko‘paytirilishibilan  Orol  dengizi  satxining  pasayib  borishi  o‘rtasida  o‘zaro 
bog‘liqlik yuzaga keldi. 

---

131