Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

birlamchi  sho‘rlanish
,  ya’ni  tuproq  hosil  qiluvchi  tog‘  jinsi  tarkibidagi  tuzlar 
hisobiga  va 
ikkilamchi  sho‘rlanish
  –  qishloq  xo‘jalik  ekinlarini  sug‘orish 
jarayonida  sizot  suvlari  satxining  ko‘tarilishi  va  uni  bug‘lanishi  natijasida  hamda 
minerallashganlik darajasi yuqori suv bilan sug‘orish natijasida yuz beradi. 
Tuproqlarning  sho‘rlanishi  sug‘oriladigan  dehqonchilikning  rivojlanishiga 
salbiy ta’sir qiladi. Qadimdan sug‘oriladigan dehqonchilik rivojlangan hududlarda 
tuproqlar 
turli 
darajada 
sho‘rlangan. 
Masalan,  Iroqda  sug‘oriladigan 
maydonlarning 50 % ga yaqini, AQSH da 27 % dan ortig‘i, O‘zbekistonda 50 % ga 
yaqini turli darajada sho‘rlangan. 

---

144 
 
O‘zbekistonda sug‘oriladigan dehqonchilik o‘tgan asrning 1955-1990 yillarda 
jadal  rivojlandi.  Shu  davr  mobaynida  2  million  gektardan  ortiq  yangi  yerlar 
o‘zlashtirildi.  Bunda  unumdor  yerlar  bilan  bir  qatorda  sho‘rlangan  va  qiyin 
o‘zlashtiriladigan yerlar ham o‘zlashtirildi. Bu davrda gidromeliorativ tizimlardan 
noto‘g‘ri  foydalanilganligi,  meliorativ  tadbirlarning  sifatsiz  o‘tkazilishi  hisobiga 
sug‘oriladigan  yerlarning  deyarli  yarmining  meliorativ  holati  yomonlashdi.  
Qoraqalpog‘iston  Respublikasi,  Buxoro,  Sirdaryo,  Qashqadaryo  va  Xorazm 
viloyatlarida sho‘rlangan yerlar maydoni ortib bormoqda. 
Tuproq  tarkibidagi  tuzni  kamaytirishga  oid  tadbirlar  me’yorini  va  amalga 
oshirish  davrlarini  belgilash  tuproqning  sho‘rlanish  darajasiga  asoslanadi. 
Tuproqlarni  sho‘rlanish  darajasiga  qarab  guruhlarga  ajratish