Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

Tindirish usuli.
 Bu usul bir-biriga 
yopishmaydigan,  o‘z  shakli  va  ol’chamlarini  o‘zgartirmaydigan  zarrachalaming 
erkin cho‘kishiga asoslangan. Erkin cho‘kish qoidasi 1 m
3
 oqava suv tarkibida 2,6 

---

124 
 
kilogrammgacha  qattiq  zarrachalar  bo‘lganda  qo‘llaniladi.  Agar  oqava  suvlarning 
tarkibida  mayda  qattiq  zarrachalar  miqdori  uncha  ko‘p  bo‘lmasa,  ular 
filtrlash
 
yo‘li bilan tozalanadi. 
Kimyoviy 
tozalash  –  kimyoviy  birikmalar  yordamida  oqava  suvlar 
tarkibidagi  erigan  moddalarning  turiga  qarab  ekstraksiya,  sorbsiya,  neytrallash, 
koagulyatsiya, elektrokoagulyatsiya va flokulyatsiya kabi usullarda tozalanadi. 
Biologik 
tozalash usullari  – suv o‘tlari va  mikroorganizmlar hamda boshqa 
sun’iy  inshoatlar  vositasida    hosil  qilinadigan  kislorod  yordamida  oqava  suvlari 
tarkibidagi  organik  moddalarni    parchalab  mineral  moddalarga  aylantirish  va 
zararsizlantirish yo‘li bilan tozalashga asoslangan. 
Suv resurslarining sanoat chiqindi suvlari bilan ifloslanishini bartaraf qilish 
uchun sanoatni suv bilan ta’minlash tizimida suvdan yopiq tizimda foydalanishni 
va  "qoldiqlarni"  zararsizlantirish  tadbirlarini  maksimal  tadbiq  qilishni  amalga 
oshirishni ko‘zda tutadi. Oziq-ovqat sanoatini ifloslangan suvlar mahalliy tozalash 
inshoatlaridan  o‘tkazilgandan  keyin  aholi  joylarini  kanalizatsiya  shahobchasiga 
tashlanishi  kerak  va  kommunal-xo‘jalik  chiqindi  suvlari  bilan  tozalash 
inshootlaridan  o‘tkazilgandan  keyin  sug‘orishda  yoki  sanoatni  suv  bilan 
ta’minlashda foydalanish kerak. 
Kommunal-xo‘jalik  va  chorvachilik  komplekslari  chiqindi  suvlarini 
tashqariga chiqarish uchun quyidagilarni tavsiya qilish mumkin: 
-  Aholi  yashash  joylarida  va  chorvachilik  komplekslarida  yangi 
kanalizatsiya shahobchasini qurish yoki borlarini qayta tiklash; 
-  Kanalizatsion  chiqindi  suvlarini  (mexanik,  kimyoviy,  biologik  va  boshqa 
tozalash usullari) tozalash va ulardan qayta foydalanish. 
Sug‘orish dalalaridan chiqayotgan zovur suvlari daryo va yer osti suvlarini 
ifloslantiruvchi  asosiy  manbadir.  Ularni  sug‘orish  dalalari  tashqarisiga  chiqarib 
yuborish  hududda  qaytmas  suv  sarfi  miqdorini  oshirishga  olib  keladi.  SHuning 
uchun  ularni  saqlash  va  qayta  foydalanish  tadbirlarini  ishlab  chiqish  zarur. 
CHiqindi  va  zovur  suvlarining  sifati,  maydonning  tabiiy  zovurlashtirilganligi  va 
hududning tuproq-meliorativ sharoiti bilan bog‘liq holda bu suvlardan sug‘orishda 

---

125 
 
va  texnik  suv  bilan  ta’minlashda  foydalanish  bo‘yicha  tavsiyalar  beriladi  yoki 
ularni tozalashda qayta foydalanish va bartaraf qilishning boshqa usullari beriladi. 
Qishloq  xo‘jaligida  o‘g‘itlardan  va  kasallik,  zararkunanda  va  begona 
o‘tlarga  qarshi  zaharli  kimyoviy  preparatlardan  foydalanish  suv  resurslarining 
sifatiga  salbiy  ta’sir qiladi.  SHuning  uchun qishloq xo‘jalik  ekinlaridagi kasallik, 
zararkunanda  va  begona  o‘tlarga  qarshi  uchun  biologik  kurash  masalasiga  jiddiy 
e’tibor  beriladi.  SHu  bilan  birga  ularni  qo‘llashda  me’yorlashga  va  xavfsizlik 
talablariga qat’iy rioya qilish zarur. 
Xo‘jalikning maydoni va unda omborlarni noto‘g‘ri joylashtirish, jihozlash, 
qishloq xo‘jalik texnikasini saqlash va ishlatish suv resurslari sifatiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatadi.  Shuning  uchun  bu  sharoitlarda  suvlarning  ifloslanishining  oldini 
oluvchi  tadbirlar  (ishlatilgan  yoqilg’i-moylash  materiallarini,  ya’ni  YMM  ni 
topshirish,  avtobazaning  va  MTP  maydonini  gidroizolatsiya  qilish,  neft 
mahsulotlarini  yig‘uvchi  uskuna  o‘rnatilgan  holda  suv  bilan  ta’minlash  tizimini 
tashkil qilish) tavsiya qilinishi kerak.