Salamat turmis ha’m onin’ komponentleri

Salamat turmis ha’m onin’ komponentleri

Reje:

• Salamatliq etiologiyasi, valeogenezi, belgileri
• Saglam turmis tarzi sotsiologiyasi
• Saglam turmis tarzi psixologiyasi

“Salamatliq” valeologiyanin’ ahmiyetli anlatpa sanaladi.

“Salamatliq” valeologiyanin’ ahmiyetli anlatpa sanaladi.

Bul anlatpani tusiniw ushin onitomendegi tiykarlarga

ajratiw mumkin:

“Salamatliq” tusinigi insaniy madeniyat bagdarisipatinda

o‘zinde ush duzilis (dene, kewil, zehn) birligin o‘zindeko’rsetedi,

demek, salamatliq - bul dene tarbiya (o‘z denesin, o‘z hareketlerin

basqara aliw qabiliyetine); fiziologik (organizmdegi fiziologik

Processlerdi basqariw hga’m olardin’ rezerv quwwatin uzaytiriw

joybari); ruhiy (o‘zinin’ sezgileri, hissiyatlari, emotsiyalarin

basqara aliw); intellektual (o‘zpikirlerin basqara aliw qabiliyeti) madeniyat jiyindisi;

- insan salamatligi - bul onin shaxsiy processi natiyjesi:

- insan salamatligi - bul onin shaxsiy processi natiyjesi:

- salamatliq darejesi insan tirilik quwwatinin ko’lemi.

jamg‘armasi aniqlap beredi;

- salamatliq - bul organizm maslasiwshanliq imkaniyatlari

darejesi, onin’ sirtqi ta’sirlerge mas jawap bera aliw qabileti

Ha’m jasaw sharayatlarida juzege keletuginlarga tuwri keliwi,

insan hayatiy kushinin’ o‘zgeriwshen sharayatlar (ekologik,

tarmaqliqva b.)ga bardasliligi;

har bir insannin’ salamatligi onin’ atropindagi adamlardin

salamatligi menen baylanisli bo‘ladi;

Valeologiya atamasi latinshadan valeo -salamatliq,

sag‘lam bo‘liw ha’m yunonsha logos - ta’limat, pan so‘zlerinen

kelip shiqqan hame medicina paninde XX asrdin 80-jillarinda

professor I.I.Brexman (1982) tarepinen kiritilgen.

Sag‘lamliq belgileri tomendegishe boladi:

Sag‘lamliq belgileri tomendegishe boladi:

• ziyanli narselerge hareketine spetsifik ha’m nospetsifik

shidamliliq;

• o‘siw ha’m rawajlaniw ko‘rsetkishleri;

• organizmdi funkcional jagdayi ha’m rezerv imkaniyatlari;

• qandaydir kesellik yaki rawajlaniwdagi jetispesligi

Bar boliw darejesi;

• axloqiy-irodaviy ha’m qadriyatli-motivatsion ko‘rsetpeleri

darejesi.

Taniqli alim, RTF A akademigi Yu. P. Lisitsinanin

ma’glumat beriwinshe, salamatliktin birinshi darejelimaselesinde

ahali salamatligina baylanisli boliwshi qariyb 50-55 % salistirmali awirliqtagi barshe narseler juwapker bo‘latugin sag‘lam

turmis tarzi aks etedi.

Insan salomatligina ta’sir ko‘rsetiwshi ekologik narseler

Shama menen barshe ta’sirlerdin 20-25 % ida bahalanadi, 20 %

ti biologik payda etip ha’m 10% iden sawliqti saqlawdagi

kemshilik ha’m jetispeslike barip taqaladi.

Saglam turmis ta’rzi sotsiologiyasi

• Insan biosotsial jamzat. Bir tarepten ol biologik
• Jamzat ha’m tur sipatinda organizmler rawajlaniwinin biologik
• Nizamlari talaplarina mas holda hayat keshiredi. Jinsiy
• ehtirazlardii qandirip ko‘beyiwi, ashliqtibastiriw ushin
• awqatlaniwdi,sonin menen , sirtqi atfosferanin ingaysiz ta’sir
• Ko’rsetiwshi narselerden qorgawshi kebi biologik instinktlar
• talaplarin qandirip jasaydi. Biraq, insan ayni waqitta ijtimoiy
• mavjudot hamdir. Sol sebepten ol ijtimoiyrawajlaniw nizamlari
• talaplarina maslasip jasaydi ha’m barkamal shaxs sipatinda
• Qaliplesewi ham kerak.
• Sag‘lam turmis ta’rzin sotsiologik maseleler qatarina:
• Sotsiologiyanin’ sag‘lam turmis ta’rzinqaliplesiwindegi
• o‘rnin belgilep beriw; sag‘lam turmis ta’rzintiykargi
• sotsiologik jonelislerin qaliplestiriw ha’m olardi jaygastiriw.

Sog‘Iom shaxsni shakllantirish; odamlar o‘rtasidaga ijtimoiy

Sog‘Iom shaxsni shakllantirish; odamlar o‘rtasidaga ijtimoiy

sog‘Iom munosabatlami shakllantirsh va ijtimoiy ziddiyatlarning

oldini olish; sog‘Iom ijtimoiy munosabatlami shakllantirishni

madaniylik kategoriyasi talablari bilan vositalashtirish; shaxsning

ijtimoiylashuvi jarayonida sog‘Iom tunnush tarzi talablarini

hisobga olish; sog‘Iom turmush tarzining shakllantirishda

ijtimoiy institutlar (oila, ishlab chiqarish,davlat, ta’lim va din)

imkoniyatlaridan foydalanish kabilarni kiritish mumkin.

Sog‘Iom shaxsni shakllantirish bilan bog‘liq, ishlar quyidagi

asosiy vazifalarga: o‘z salomatligini mustahkam qilib yaratishni, ko‘zlagan va shaxs tomonidan muhimligi anglab yetilgan mustahkam qadriyatlar tizimini yaratish, bunda salomatlikka munosib o‘rin ajratish;

atrof-muhit (ko‘cha, uy, ish-joyi va h.k) tozaligini

atrof-muhit (ko‘cha, uy, ish-joyi va h.k) tozaligini

ta’minlash;

ruhiy holatini baholay bilish va boshqara olish;

haqgo‘ylik, namunaviy xulq, xotirjamlik, sevgi, shuningdek,

zo‘ravonliksiz yashash kabi oliy insoniy qadriyatlarni

tarbiyalash kabi jamiyatda barqarorlikni ta’minlovchi umuminsoniy

• sifat belgilarini kafolatlash. Shaxsning ijtimoiylashuvi deganda - har bir individning
• o‘z hayoti davomida jamiyatga kirib borishi va o‘zining
• tabiatida, shuningdek, jamiyatning ijtimoiy tarkibida tegishli
• o‘zgarislilami keltirib chiqara olish bilan bog‘liq jarayonga
• tushuniladi.

Soglom turmush tarzi psixologiyasi

• Odamlar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllantirish
• borasida hal etilishi zarur bo‘lgan muammolar ichida eng
• muhimlaridan biri ulaming sog‘lom turmush tarziga nisbatan
• psixologiyasiga ta’sir ko‘rsatish va uni kerakli yo‘nalishga qarab
• o‘zgartirishdir.
• Odamlarda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga ulaming
• ichki ruhiy dunyosi va kechimnalarining nozik tomonlarini
• bilib olish va ularga ilmiy asoslangan tarzda ta’sir ko‘rsatib,
• o‘zimizning tashkilotchilik faohyatimizni odamlaming ruhiy
• jarayonlarini kerakli tomonga yo‘naltirishga qaratishimiz lozim.
• Psixologik tushunchalarning dastlabkisi bilish jarayonlari
• psixologiyasidir.
• Bilish jarayoni oddiy sezgi bosqichidan boshlanib, sekinasta
• murakkablashadi va idrok qilish, tasavvur etish, so‘ngra
• tafakkur qilish kabi bosqichlardan o‘tadi.

Seziw - bul orayliq nerv sistemasinda narseler ha’m hadiyselerdin’

• Seziw - bul orayliq nerv sistemasinda narseler ha’m hadiyselerdin’
• seziw a’zalarimizga toqtawsiz ta’siri sebepli payda bolatugin
• ruhiy process.
• Anda esse – predmet ha’m hadiyselerdin qasiyetleri
• birliginin sezgiw ha’m juz alpet tarizinde bas miy po‘stlog‘ida
• aks etishidir.
• Qobiliyat - shaxsning ma’lum bir faoliyat turi bo‘yicha
• muvaffaqiyat bilan ishlay olish xususiyati bo‘lib, har bir inson
• onadan turli xil qobiliyat kurtaklari bilan tug‘iladi. Ularni kerakli
• tomonga qarab rivojlantirish oila va jamiyat oldida turadigan
• muhim vazifalardan bo‘lib hisoblanadi.

Iroda - psixologik jarayon bo‘lib, inson tomonidan o‘z

Iroda - psixologik jarayon bo‘lib, inson tomonidan o‘z

oldiga qo‘yilgan maqsadlarga erishishni ko‘zlab, ongli ravishda,

oldindan tanlangan faol harakatdir.

Maqsedt- shaxs ta’repinen o‘zinin’ ne qiliw lazimligi,

nelerge erisiwi kerekligi, qanday qiyinshiliqlardi jenip

o‘tiwi lazimligi anlap jetiw kerek . Iroda jarayonining ikkinchi holati, maqsadga erishish uchun

qanday yo‘l va vositalami tanlashi bo‘lsa, uchinchi holat - shu

haqda qaror qabul qilish va uni bajarishdir.

Har bir shaxs o‘zining irodasini ishga solib, o‘zining

qobiliyatini jamiyatga foydali bo‘lgan yumushlarga yo‘naltirishi

lozim.