SAID OTALIQ MADRASASI — Surxondaryo viloyati Denov sh. dagi meʼmoriy yodgorlik (16-a.). Xoja Alouddin Attorga atab qurilgan. Aytishlaricha, bu zot Bahouddin Naqshbandning kuyovlari boʻlib, u kishining ikki xalifalaridan biri. Bu kishi dafn qilingan qabrlari hozir «Shayx Attori Valiy» yoki «Ostona buva» deyiladi. Madrasa u kishining oʻgʻillari va nevaralari tomonidan 26 y. davomida qurilgan. Qurilishda usta Ahmad Mamat Buxoriy boshqosh boʻlgan. Poydevorining chuq. 5,5 m. Madrasa shim,jan. ga tomon choʻzilgan toʻgri toʻrtburchak tarhli (46×64 m), burchaklariga guldastalar ishlangan. Peshtogʻining 2 yon tomonida 2 qavatli 3 ravoqli peshayvoni bor. Peshtoq orqali kiraverishda miyonsaroy (bir necha boʻlimdan iborat), uning 2 yonida chortoq tarxli masjid va darsxona bor. Miyonsaroy gumbazi qalqonsimon qanoslarga, masjid va darsxona gumbazlari toqilarga tayangan. Hovli (40×29,5 m) atrofida oldi chuqur ravokli, 2 qavatli hujralar joylashgan. Pastki qavatdagi hujralar hajmi 4,75×2,75 m va yuqorisidagi hujralar hajmi 2,75×2,25 m, tomi balxi gumbazli. Peshtogʻi va ichki xonalarida miyonsaroy ravoqlarida ganchkori bezaklar va ichki boʻrtma qobirgʻasimon, muqarnas naqshlar saqlangan. Hujra derazalariga ganchdan panjaralar ishlangan. 1956—60 va 1972—73 y. larda ilmiy oʻrganilib, loyiha asosida taʼmirlanmoqda.
Сурхон вохасининг Денов шахрида жойлашган мадраса биноси Моварауннахрнинг XVII асрга оид меъморий обидаси бўлиб, мадрасанинг курилиши жуйборий хожалари номи билан боглик.
Жуйборий хожаларига Бухоро хонлари доимо катта илтифот кўрсатиб келишган. Жумладан, Имомкулихон (1611-1642 й.) Бухоро тахтига ўтиргач, синглисини Тожиддин Хожа Хасан Жуйборийга никохлаб беради. Унга инъом сифатида Бухородаги Пирмаст ва Хисордаги Денов ерларини мухрлаб тортик этади. Хукмдор инъом этган ерлар жуйборийлар томонидан мустакил бошкарилган ва бу ер эгаларига «оталик» унвони берилган.
Тожиддин Хожа Хасан Жуйборий ўз маблаги эвазига Деновда иккита мадраса курдиради. Тожиддин пайгамбарзодалар авлодига мансуб бўлганлиги туфайли эл орасида саййид унвонига эга эди. Шу сабабдан мадраса унинг номи билан «Саййид Оталик» деб аталган ва у 1612-1628 йиллар давомида куриб битказилган.
Мадраса биносининг пойдевори чукурлиги 5,5 метр бўлиб, унга бир неча катор камиш тўшалиб, пишган гиштлар билан алохида усулда териб чикилган. Бинонинг эни 46 метр, бўйи 64 метрга тенг. Тўрт бурчагида 4 та бурж бўлиб, деразалари накшин панжаралар билан безатилган. У 114 хужарадан иборат. Мадраса хужралари сони Куръони Карим суралари сонига киёс килингани билан диккатга сазовордир.
Do'stlaringiz bilan baham: |