Safarov, G. R. Tursunova turizm asoslari t oshkent – 2014 I. S. Tuxliyev, R. Hayitboyev, B. Sh. Safarov, G. R. Tursunova

5.2. O‘zbekistonning tarixiy va arxitektura yodgorliklariga
ega bo‘lgan shaharlari
Termiz

Surxondaryo viloyatining markazi bo‘lgan Termiz shahri eramizdan oldingi II–I asrlarda Hindistonni Markaziy Osiyo orqali Yevropa bilan bog‘lovchi karvon yo‘llarining chorrahasida paydo bo‘lgan, keyinroq u Xitoyga eltuvchi «Buyuk Ipak Yo‘li» da ham muhim ahamiyat kasb etdi. Kushonlar davrida 500 gektar maydonni egallagan. Shuningdek, Termiz yonida eramizdan oldingi III–II asrlarda Yunon-Baqtriya davlatiga tegishli turar joylar topilgan. Qoratepada Budda madaniyatiga tegishli turli yodgorliklar, Fayoztepada Budda ibodatxonasi harobalarida qiziqarli lavhalar va haykallar topilgan.

Termizning asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari:

1. 
   Qirq qiz saroyi (IX asr)
   
2. 
   Termiz hukmdorlari saroyi (XX asr)
   
3. 
   Hakim at Termiziy arxitektura majmuasi (X asr)
   
4. 
   Sulton – Saodat arxitektura majmuasi (X asr)
   
5. 
   Qoratepa ibodatxonasi (II asr)
   
6. 
   Fayoztepa ibodatxonasi (I asr)
   

Farg‘ona

Al-Farg‘oniy haykali

Farg‘ona butun dunyoga Shohimardon, Qiziltepa kabi kurortlari bilan mashhur bo‘lgan. Tabiatshunoslik muzeyida shaharning butun tarixi bilan tanishish mumkin. Qo‘qon ilgari Qo‘qon xonligining poytaxti bo‘lgan, O‘zbekistonning eng mashhur shaharlaridan biri.
XX asr boshlarida Qo‘qon Toshkentdan so‘ng ikkinchi yirik shahar bo‘lib hisoblangan, aholisining soni barcha hududiy markazlardan ortiq bo‘lgan. Qo‘qonning oxirgi xoni Xudoyorxonning saroyi shaharning eng muhim arxitektura yodgorliklaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Xon saroyi hashamatli va bezaklari bilan o‘chmas taassurot qoldiradi. Shuningdek, shoira Nodirabegim nomi bilan bog‘liq ikki minorali Modarixon maqbarasi ham qiziqarlidir. Qatl etilgan shoira xotirasiga bag‘ishlab maqbara yonida oq marmar va bronzadan ishlangan haykal o‘rnatilgan.


Marg‘ilon

Marg‘ilon shahrining 2000-yilligi hukumat qarori asosida 2007-yilda keng nishonlandi. Marg‘ilonga Buyuk Ipak Yo‘lining kashf etilishi bilan ozodlikni tan oluvchi mag‘rur sug‘dlar tomonidan asos solingan. Unda ipak matolar ishlangan. X asrda Marg‘ilon butun dunyoga o‘zining ipak matolari bilan mashhur bo‘lgan. XV asr oxirlari XVI asr boshlarida Marg‘ilon vodiyning eng muhim shaharlaridan biriga aylangan. Marg‘ilonning monumental yodgorliklaridan bezatilgan masjid minora-maqbara va kaptarxonadan iborat bo‘lgan Kaptarlik kompozitsiyasi (XVIII asr) hamda Shouda masjidini keltirish mumkin.

Farg‘ona vodiysining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari:

1. 
   Xudoyorxon saroyi (1870- y.)
   
2. 
   Rishtlik masjidi (1913- y.)
   
3. 
   Jome masjidi va minorasi (1809- y.)
   
4. 
   Mulkobod masjidi (1913- y.)
   
5. 
   Said Ahmadhoji madrasasi (XIX asr boshlari)
   
6. 
   Chokar masjidi (1911-y.)
   
7. 
   Xuja Magiz maqbarasi (XVIII asr)
   
8. 
   Mullo Dirgiz madrasasi (XX asr boshlari)
   
9. 
   Axsikent qadimiy shaharchasi (eramizdan avvalgi II asr).