Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

10.7-rasm.
Buyraklarda metabolitlar oksidlanishi hisobiga 
atsidoz kompensatsiyasi
Bu mexanizm atsidoz kompensatsiyasining asosiy mexaniz- 
midir. Odatda, siydik pH muhiti kislotali bo‘ ladi (pH 5,5-6,5). 
Hayvon oziqa mahsulotlari o‘zida fosfatlami tutgani uchun kislotali 
xarakterga ega bo‘ ladi, go‘ sht mahsulotlarini iste’mol qilish siydik
■ 
iNcirun Kanaiun
Veno
2
qon ■ 
. . 
,
M 
* 
hujayralan
I N efron kanalchalari I 
Nefron 
I 
hujayralari 
• kanalchalari
shlig'i
NaHCO,-*-^
I I
N a* 
< 
L
|----- Na+
297

---

muhitining kislotaliligin i oshiradi, nordon boim agan meva va 
sabzavotlar esa ishqoriy tomonga suradi, bu siydik tosh kasalligini 
toshning tarkibidan kelib chiqib, ikkilam chi profilaktika qilishda 
m a’ lum aham iyatga ega.
Gormonlar bevosita hujayra tashqi suyuqligining pH ko‘rsatkichi 
regMyatsiyasida qatnashmaydi. Lekin endokrin tizimining bir qator 
kasalliklarida kislota-asos muvozanatining buzilishi kuzatiladi, 
m asalan, qandli diabet kasalligi atsidozga olib kelishi mumkin.
10.5. Siydik tarkibining o Azgarishi
Nefronlarga ikki xil tabiatli moddalar qondan o‘tadi. Birinchisi 
organizm uchun kerakli bo‘ lgan moddalar (glyukoza, aminokislotalar, 
vitam inlar va b.) bo‘ lib, ular qonga qaytariladi. Ikkinchisi moddalar 
alm ashinuvining oxirgi mahsulotlari bo‘ lib, ular siydik bilan 
ajratiladi. Bu jarayonda plazmaning bir qator foydali moddalari 
siydik bilan kam miqdorda chiqib ketishi mumkin. Agar qonda 
qaysidir moddaning konsentratsiyasi oshsa, uning siydik bilan 
ajralishi ham ko payadi. Moddalar ajralish tezligi ortishining yana 
bir sababi, buyrak funksiyasining buzilishidir. Bunda reabsorbsiya 
jarayoni m a’lum bir moddaga nisbatan spetsifik (masalan, sistinuriya 
kasalligida) yoki barcha moddalarga nisbatan umumiy (m asalan, 
b uyrakyallig‘ lanish kasalliklarida)buzilgan boMishi mumkin. Demak, 
qon tarkibining o‘zgarishi va buyraklar ajratish funksiyasining 
buzilishi bilan boradigan kasalliklarda siydik tarkibi o‘zgaradi va bu 
kasallikning xarakterli belgisidir. Bu esa kasalliklar diagnostikasida 
siydik tahlilini o‘tkazishning aham iyatini ko‘rsatadi. Siydik tahlilida 
asosan glyukoza, kieatinin, keton tanachalari, bilirubin, urobilin va 
oqsillar miqdori o‘ lchanadi. Shuningdek, siydikdagi boshqa mineral 
va organik moddalar miqdorini ham o‘ lchash mumkin.