Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

G iperlipoproteinem iya. 
Insulin adipotsitlarda lipoproteinlipaza 
sintezini stim ullaydi. Lipoproteinlipaza yog* to‘qimasi kapillyarlariga 
bog‘ lanib, XM va ZJPLP yo g ’ larini gidrolizlaydi, yo g ‘ kislotalari 
adipotsitlarga o'tadi (11,14-rasm). Insulin yetishm ovchiligida esa bu 
mexanizm ishlam aydi, shu bilan birga, adipotsitlarda triatsi Ig 1 i 
tserid lar sintezi uchun zarur bo‘ lgan glitserol-3-fosfatning yagona 
manbayi — glyukoza insulinsiz adipotsitga kirolm aydi. Shuning 
uchun qandli diabetda qonda lipoproteinlar konsentratsiyasi ortadi 
(asosan, ZJPLP).
Qon
K apillyar qon tomiri devori
Adiposit
G ly u k o z a ---------r A Glyukoza
Xiiorr” 1-™"1'''
Dioksiatseton-fosfat
11.14-tasm.
A dipotsitlarda yogM arning zaxiralanishi. 
LPL— lipoproteinlipaza.
320

---

Ketonemiya. 
Qandli diabetda glyukagonning yuqori konsentrat- 
styast tuay i adipotsitlarda sAM Fga bog‘ liq lipaza faollashadi. U 
triglitsendlam ing parchalashi natijasida hosil bo‘ lgan erkin yo g‘ is 
ota an qonga о tadi. Ular jig arg a yutiladi va bir qismi yana triglit- 
seridlarga aylantirilib, ZJPLP holida qayta qonga chiqariladi, qolgan 
qismi mitoxondriyada p-oksidlanishga uchraydi va hosil bo‘ lgan 
atsetil-KoA dan keton tanachalari sintezlanadi. Ketonemiya qandli 
diabetning xarakterli va havfli belgisidir.
Azotemiya va azoturiya. 
Insulin yetishm ovchiligida oqsillar 
sintezi susayib, aminokislotalar katabolizmi kuchayadi. Kasallar 
qonidagi siydikchil konsentratsiyasi ortib, siydik bilan birga 
chiqarilishi ham ko‘payadi.
Poliuriya va poiidipsiya. 
Buyraklam ing konsentratsion qobili- 
yati cheklangan boMadi. Shu sababli diabet kasalligida yuqori 
kon- sentratsiyadagi glyukoza, keton tanachalari va siydikchilni 
chiqa- rib yuborish uchun ko‘p miqdorda suv chiqarish talab etiladi. 
Be- morlar normadagiga nisbatan 2-3 barobar ko‘p siydik ajratadi 
(poliuriya). Shu sababdan, suv iste’moli ortib ketadi (poiidipsiya). 
Diabetning og‘ ir kechishida organizmning suvsizlanishi boshlanadi: 
ko‘p miqdorda siydikning chiqib ketishidan qon hajmi kamayadi, 
hujayralararo suyuqlikdan suv qonga o‘tadi, hujayralaaro suyuqlik 
giperosmolyar bo‘ lib qoladi va hujayradan suvni so‘rib oladi. 
Natijada suvsizlanishning tashqi belgilari namoyon boMadi — shilliq 
qavatlar quruqlashishi, shalviragan va ajin bosgan teri, ko‘zlaming 
botib ketishi va boshqalar. Qon bosimi pasayib ketadi va oqibatda 
to‘qim alaming kislorod bilan ta’minlanishi qiyinlashadi.