Sabaq islenbe Sabaq atı: Fizika Klass: 11-klass Waqtı: 45 minut Tema

Sabaqtıń barısı:
1.Shólkemlestiriw:
a)Sálemlesiw
b)Barlaw
c)Tazalıqqa qaraw
2.Úyge tapsırma soraw: Ótilgen temadaǵı tayanısh túsiniklerdi esimizge túsirip alıw ushın “klaster” ha’m “alma terek” metodlarinan paydalanıp úyge tapsırma soraladı.
3.Taza temanı túsindiriw:
Ózbekstanda yadro fizikası tarawındaǵı jumıslar ótken ásirdiń 20-
jıllarında baslanǵan. Biraq, turaqlı izertlewler 1949-jılı Fizika-texnika
institutında jolǵa qoyılǵan. Akademikler I.V. Kurchatov, U.O. Orifov hám
S.A. Azimovlardıń baslaması menen 1956-jılı Ózbekstan Respublikası
Ilimler akademiyasınıń yadro fizikası institutı shólkemlestirilgennen keyin,
bul izertlewlerdi jáne de keńeytiw imkaniyatı tuwıldı. Hazirgi payıtta yadro
spektroskopiyası hám yadro dúzilisi; yadro reakciyaları; maydannıń kvant
teoriyası; elementar bóleksheler fizikası; relyativistlik yadro fizikası hám
basqa baǵdarlar boyınsha ilimiy-izertlew jumısları alıp barılmaqta.
Radiaciyalıq fizika hám materialtanıw boyınsha ótkeriletuǵın
izertlewler tek ilim hám texnika emes, al xalıq xojalıǵı ushın da
áhmiyetli esaplanadı. Bul baǵdarda radioaktiv nurlardıń yarımótkizgishler,
dielektrikler, keramikalar, joqarı temperaturalı júdá ótkiziwsheń
183 materiallardıń elektr ótkizgishligi, mexanikalıq, optikalıq hám basqa
qásiyetlerine tásiri úyrenilmekte.
Ózbekstanda joqarı energiyalar fizikası tarawında alıp barılıp atırǵan
jumıslar da bir talay. Bunday izleniwler «Fizika-quyash» óndislik
birlespesiniń Fizika-texnika institutında, Ózbekstan Milliy universitetinde
hám Samarqand mámleketlik universitetinde alıp barılmaqta.
1970-jılı Cherenkov esaplaǵıshları tiykarında bólekshelerdiń yadro
menen óz ara tásirin úyrenetuǵın úlken qurılma jaratılıp, payda bolǵan
bólekshelerdi xarakteristikaları úyrenildi.
Tezlestirilgen bóleksheler hám yadrolardıń tásirlesiwin úyreniw
maqsetinde shar tárizli kameralardan alınǵan filmli xabarlardı qayta islew
orayı shólkemlestirildi. Oraydıń nátiyjeli izertlewleri nátiyjesinde komulyativ
izobarlar payda bolıwı úyrenildi hám massaları 1903, 1922, 1940, 1951
hám 2017 MeV bolǵan tar, eki barionlı rezonanslar bar ekenligi haqqında
maǵlıwmatlar alındı.
Quyash atmosferasında bolatuǵın qubılıslar Jerdegi tirishilikke tikkeley
tásir etiwi múmkinligi ushın da, onı úyreniw tarawındaǵı izertlewler
ayrıqsha áhmiyetke iye esaplanadı. Mine, sonıń ushın da Ózbekstan
Ilimler akademiyasınıń Astronomiya institutı 1980-jıllardıń ortalarınan
baslap francuz alımları menen birgelikte, Quyashtıń global terbeliwin
izertlew tarawında izleniwler alıp barǵan.
Ózbek alımlarınıń yadro fizikası tarawında alıp barıp atırǵan jumısları
kólemi bir qansha úlken hám olardıń nátiyjeleri xalıq xojalıǵında da
tabıslı qollanılmaqta.