С. Зайнобидинов, X. Акромов яримутказгичлар



Download 7,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/151
Sana14.07.2022
Hajmi7,33 Mb.
#799797
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   151
Bog'liq
1 Zaynobiddinov S , Akramov X Yarimo‘tkazgichlar parametrlarini

0
2
4
6
8
Ю 
12 
1000/ f / K - 1
2.12-расм Хар хил акцептор концентрациясида назарий х,исобланган 
заряд ташувчилар концентрациясининг температурага богликлиги.
N
d
-N /= 10'6
c m
г:Ев=0,1
эВ : 
т.=0,25та, gB=
| б у лга н х о л учун
1 - ^ = 0
: 2-Л^=1014см-3: 3-А^=1015см-3: 
4 - ^ = 1 0 16
c m
-3
гия ионизацияси А Ев, А Ел нинг тоза киришмавий электр 
утказувчанлик сохасида Х олл доимийсининг температу­
рага богликлиги (компенсацияланмаган яримутказгичда)
компенсацияланган киришмавий электр утказувчанлик 
хрлида эса
l g ( V x )=/(I000/T) 
(2.94)
функциялари огиш бурчагининг тангенси оркали (2.83) 
ини (2,84) дан Е  ни аникдаш каби топилади.
123


аникданади. (297) ифода ёрдамида донор концентрация 
си N
d
аникданса акцептор концентрацияси NA хисобла 
нади. Аксинча, NA аникданса N D- N A= n (r3) дан хисобла­
нади. Агар Г, ва Т2 температураларда заряд ташувчиларда 
сочилиш кристалл панжарадан ионлашган киришмалар
га утиш сохасида булса, — = 0,61 булади ва зарурияг
Н1
булганда буни хисобга олиш керак. N A ва N D ларни аник, 
лашнинг яна бир усулини курайлик. Бу усул заряд та­
шувчилар концентрациясини аникдашнинг (2.89) ифо 
дасига асосланган, нейтраллик шартидан олинган (2.89) 
формуладан акцептор концентрациясини
ЛГх = ^ Л Г , е х р ( - ^ ) - ( ^ ^ - 1 ) - л (2.102)
куринишига келтирамиз. Бу ифода кенг температура ора- 
л и гида аралаш утказувчанлик сохасигача бажарилади, 
чунки буни олищца хеч к,андай фаразсиз электронейт- 
раллик шартидан тугридан-тугри олинган. (2.102) ифода- 
га кура, киришма атомининг ионланиш энергияси маъ­
лум булса, Х олл доимийсининг икки марта улчанган к^й - 
мати буйича: 1) биринчи улчаш киришма атомининг тула 
ионланиш сохасида (J^); 2) ихтиёрий Г, температура 
( Т < Т 3) да шу улчашларга кура, N D ва N A
N л = — N c exp
8
d
ЬЕр
кТ
ГН1^И (^1 )
Р-п (Г,) ' гн\
еЯн(Т,)
(2.103)
формулалардан хисобланади. Умуман 4 та катталикни NA, 
N d, gD, ва AED 
н и
аникдаш учун (2.102) ифодага кичик 
квадратлар усулини куллаб, уларнинг шундай к,ийматла- 
ри топиладики, улар эксперимент натижалари билан мос 
тушсин. Юкррида келтирилган мулохаза ва усулларни тула 
p-тип утказувчанликка эга булган яримутказгичларга хам 
куллаш мумкин.
126


Юкорида курилган усуллардан ташкари, NA ва N D ни 
имикловчи бир канча усуллар бор. Масалан, паст темпе- 
ратурада инфракизил нурларнинг киришма атомларида 
ютилишига асосланган усулни курсатиш мумкин. Бундай 
тнжрибалар утказиш мураккаб булиб, олинган натижалар 
етарли даражада ноаникдир. N n ва N л ни алох,ида аник- 
лашда уларнинг парамагнетик резонансларини текшириш 
оркали аниклаш мумкин. Бунда жуда х,ам катта кийин- 
чиликларга дуч келинади. Шулар билан бирга, магнит 
майдонида каршиликнинг узгаришига асосланган усул- 
ии \ам келтириш мумкин.
127


аникданади. (297) ифода ёрдамида донор концентрация­
си N
d
аникданса акцептор концентрацияси NA х,исобла- 
нади. Аксинча, NA аникданса N D- N A= n (r3) дан х,исобла~ 
нади. Агар Т{ ва Т2 температураларда заряд ташувчиларда 
сочилиш кристалл панжарадан ионлашган киришмалар-
га утиш сох,асида булса, — = 0,61 булади ва зарурият
0/1
булганда буни х,исобга олиш керак. NA ва N D ларни аник,- 
лашнинг яна бир усулини курайлик. Бу усул заряд та­
шувчилар концентрациясини аникдашнинг (2.89) ифо- 
дасига асосланган, нейтраллик шартидан олинган (2.89) 
формуладан акцептор концентрациясини
(2102)
куринишига келтирамиз. Бу ифода кенг температура ора­
лигида аралаш утказувчанлик сох,асигача бажарилади, 
чунки буни олишда хеч к;андай фаразсиз электронейт- 
раллик шартидан тугридан-тугри олинган. (2.102) ифода- 
га кура, киришма атомининг ионланиш энергияси маъ­
лум булса, Холл доимийсининг икки марта улчанган к^й- 
мати буйича: 1) биринчи улчаш киришма атомининг тула 
ионланиш со\асида ( Т })\ 2) ихтиёрий Тх температура 
( Т < Т Ъ) да шу улчашларга кура, N D ва N A
N
a
= — N
c
ехр 
л 
gD 

« г
R
h
 (Т3) ' гн
- 1
(2.103)
формулалардан х,исобланади. Умуман 4 та катталикни NA, 
N d, gD, ва А Ев 
н и
аникдаш учун (2.102) ифодага кичик 
квадратлар усулини куллаб, уларнинг шундай «.ийматла- 
ри топиладики, улар эксперимент натижалари билан мос 
тушсин. Юкррида келтирилган мулохдза ва усулларни тула 
p-тип утказувчанликка эга булган яримутказгичларга \ам 
куллаш мумкин.
126


Юкррида курилган усуллардан ташк.ари, NA ва N D ни 
аникдовчи бир канча усуллар бор. Масалан, паст темпе­
ратурада инфракизил нурларнинг киришма атомларида 
ютилишига асосланган усулни курсатиш мумкин. Бундай 
тажрибалар утказиш мураккаб булиб, олинган натижалар 
етарли даражада ноаникдир. N B ва N A ни алоадца аник­
лашда уларнинг парамагнетик резонансларини текшириш 
оркали аникдаш мумкин. Бунда жуда хам катта кийин- 
чиликларга дуч келинади. Ш улар билан бирга, магнит 
майдонида каршиликнинг узгаришига асосланган усул­
ни х;ам келтириш мумкин.
127


Я Р И М У Т К А З Г И Ч Л А Р П А Р А М Е Т Р Л А Р И Н И
О П Т И К У С У Л Л А Р Б И Л АП У Л Ч А Ш

Download 7,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish