С. Зайнобидинов, X. Акромов яримутказгичлар


-§. Ван-дер-Пау ва турт зондли усул билан



Download 7,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/151
Sana14.07.2022
Hajmi7,33 Mb.
#799797
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   151
Bog'liq
1 Zaynobiddinov S , Akramov X Yarimo‘tkazgichlar parametrlarini

2.5-§. Ван-дер-Пау ва турт зондли усул билан 
яримутказгич намуналарда заряд ташувчилар 
концентрацияси ва харакатчанлнгини улчаш
Ихтиёрий шаклдаги пластинкаларда, юпка катламлар­
да, эпитаксиал структураларда концентрация ва хдракат- 
чанликни улчашда энг кулай, хатолиги кичик булган Ван- 
дер-Пау усули кулланилади. Бунинг \чун намуна чети- 
дан туртта контакт олинади. Бу контактларнинг иккита
ПК)


2,S раем.
Ихтиёрий шаклдаги намуналарда Ван-дер-Пау усули билан 
Холл 
доимийсини аниклашда контактларнинг жойланиши 
(а), 
Холл 
доимийсини аникдашнинг турт зондли усули (б),
кдрама-кдршиси оркали ток утказилиб 
(1АС),
иккита кара­
ми кдршисида кучланиш 
(UB[)
улчанади. Магнит майдо- 
ии уланган ва уланмаган \олдаги кучланиш тушувлари 
Чщ,
(О) ва 
UBD (В)
улчаниб, Холл Э Ю К и аникданади. 
Кучланиш улчанадиган контактлар умумий холда экви- 
иотенциал сиртларда утмаслиги мумкин (2.8-расм). М аг­
нит майдонига киритилган намунанинг 
BD
контактлари 
орасидаги кучланишнинг узгариши кучсиз магнит май- 
доида^лй<1 Холл Э Ю К ига тенг булади, чунки бу \олда
II 
ва 
D
контактлар орасидаги к,аршиликнинг магнит май- 
донда узгариши билан боглик, кучланиш инобатга олмас- 
лик даражада кичик булади
U = U BD(B)-UgD(0

(2.50)
Улчаш даврида ток киймати бир хил ушлаб турилса, Холл 
доимийси 
Ки
(2.11а) га кура
j
^ _
U вр( В
) ' 
^
и ~ 
IB
(2.51)
формула билан аникданади. Заряд ташувчилар хдракат- 
манлиги ва концентрацияси
10!


t
_ U
bd
(B)-U
bd
(0),
P f f
-------
Г Ъ „
’ 
П -
I B p
еМнР
r
(2.52)
формулалар оркали ^исобланади. Солиштирма каршилик 
р
ни Ван-дер-Пау усули билан аникдаш 1.7 - § да батаф- 
сил ёритилган. Контактларнинг таъсирини йукотиш учун 
махсус шаклда, яъни беда барги шаклида намуна тайёр- 
ланади. Щуни эсдатиш керакки, Ван-дер-Пау усули би­
лан улчашда пластинка сиртлари ясси, параллел булиши 
ва, лекин унда дарча (тешик) булмаслиги керак. Эпитак­
сиал структураларда 
п,
/*„-ни улчашда катламнинг солиш­
тирма каршилиги кичик 
п-п+,
ёки 
р-р*,
ёки 
р-п
типи- 
даги эпитаксиал структуралар булиши керак.
Ом контактларини олиш мураккаб ва вактни куп ола- 
диган жараёндир, бу эса Холл усулларининг амалиётда 
Кулланилишига кийинчилик тугдиради. Шунинг учун 
контакт каршилигининг таъсири улчов билан боглик ха- 
толикларда унчалик мух,им булмаган лолларда каршилик- 
лари жуда юкори булмаган намуналарни, эпитаксиал 
структурадарни текширишда, Холл доимийсини тез улчаш 
учун квадрат учларига жойлаштирилган турт зондли усул­
ни куллаш мумкин (2.8б-расм).
Ван-дер-Пау усули назариясида туртта нуктавий кон- 
тактни намуна четига жойлашган булсин деб фараз килай­
лик. Мабодо бу контактлардан бири нуктавий булмай, 
кандайдир удчамга эга булса ёки намуна четига жойлаш­
ган булса, хисоблаш формулаларига тузатиш функцияси- 
ни киритиш керак булади. Контактларни Ван-дер-Пау 
усулига киритган хатоликлари дойра ва тугри туртбур- 
чакли шаклдаги намуналар учун х,исобланган. Контакт­
лар бир-бирига нисбатан 90° бурчак остида жойлашган 
дойра шаклидаги намуналарда мутлак булмаган (нуксон- 
ни) битта контактнинг киритган хатолиги 2.1-жадвалда 
келтирилган. 2.8б-расмда келтирилган чизма буйича 
улчанган, цалинлиги зондлар орасидаги масофадан жуда 
кичик 
(d< S)
булган намуналарнинг икки зонд орасидаги 
потенциаллар айирмаси
U' = Up

vu

и „

- С [1 + 
П + ^ - С н
(2.53)
102


2 .1-жадвал
билан аникданади. Бу ерда 
Ср,
С н — намуна улчамлари- 
ни улчаш натижаларига таъсирини \исобга оладиган ту­
затиш коэффициентлари,
P=R„B/p
(2.54)
U
— биринчи вдц, намуна улчамлари (четки томон эф ­
фектлар) таъсирини х,исобга олган турт зондли усул би­
лан солиштирма каршиликни аникдаш формуласи. И к­
кинчи *ад (1+уЗ2) — купайтувчи намуна четки кисмлари- 
нинг Холл электр юритувчи кучини туташтиришидан 
вужудга келган Холл токига магнит майдонининг таъси­
рини ифодалайди. Бу \одиса иккиламчи Холл эффекти 
деб аталади.
Uu —
зондлардан окаётган токка каршилик килади, 
шунинг учун 
UM
ни геометрик магнит к,аршиликнинг на- 
моён булиши деб тушунтирилади.
UH —
учинчи хдд Холл электр ^юритувчи кучи.
Кучсиз магнит майдонда 
(fin\
# < 1 ) 
UM
х,адни инобатга 
олмаслик мумкин. Зондларнинг занжирга уланиш чиз- 
масини танлаб \амда намунадаги зондларни симметрик 
жойлаштириб, шунга эришиш мумкинки, потенциал зонд-
103


2.9-расм.
Турт зондли усул билан улчашдаги дойра, ярим дойра, 
сектор куринишдаги намуналар учун тузатиш функциялари ва зондлар 
жойланиши. X — ток зондлари, О — потенциал зондлари.
лар орасидаги тула кучланиш (2.53) даги ташкил этувчи- 
ларнинг бирига тенг булишига эришиш мумкин. Дойра 
ва яримдоира шаклидаги намуналарда 
U , Uн
ни улчаш 
учун зондлар квадрати диагонали радиал симметрия чи- 
зиги буйича жойлаштирилади. 

ни улчашда потенциал 
зондлар сифатида (1,3 ёки 2,4) радиал симметрия чизи- 
гига тик диагонали буйича жойлашган зондлар олинади. 
/ ни улчашда (5 = 0) да 3 ва 4 зондлардан ток утказиб, /34 
1 ва 2 зондлар оркали кучланиш улчанади ёки аксинча.
104


С , Сн —
тузатиш коэффициентлари 2.9-расмда келти­
рилган. Бу улчовлар оркали солиштирма каршилик ва 
Холл доимийси куйидаги
я<1 
V —
с./ 1и2! 
с иВ1
(2.55)
ифодалардан топилади. 2.10-расмда тугри гуртбурчак шак- 
лидаги пластинкаларда зондларнинг жойланиши ва ]уза- 
тиш коэффициентлари С 
Сн
келтирилган.

Download 7,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish