S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Insidentni aniqlash 
doimo og‗ir. Xodimlar hodisa bartaraf 
qilishga yetaklovchi barcha zarur harakatlardan bosqichma-bosqich 
xabardor bо‗lishi kerak (18- rasm). 
Bunday vaziyatda aniq yо‗riqnomalar mavjud bо‗lmasa va 
о‗qitishning tegishli darajalari bо‗lmasa, insidentlarga javob jarayoni 
hodisalarni aniqlash va bartaraf etishning stoxastik harakatiga aylanadi. 
Odatda, bir kishi bajarishi kerak bо‗lgan vazifalar bir nechta xodimlar 
orasida "tarqalgan" bо‗lib, natijada ular parallel ravishda harakat qiladi 
va faqat qimmatli vaqtni yо‗qotadi. 
 
18- rasm. Axborot xavfsizligi insidentlarini aniqlash 
AT – axborot texnologiyalari. 
AX – axborot xavfsizligi. 
IN – ichki nazorat. 
IX – iqtisodiy xavfsizlik. 
RB – risklarni boshqarish. 
Y – yuridik. 
PB – personalni boshqarish. 
BJ – biznes-jarayonlari 
Insidentning sabablari va oqibatlarini bartaraf etish va uni 
tadqiq qilish. 
Insidentning sabablari va oqibatlarini bartaraf etish 
bо‗yicha kiritilishi kerak bо‗lgan kо‗rsatmalarga umumiy harakatlarning 
tavsifi (har bir hodisa turi uchun muayyan harakatlar murakkab va har 
Aniqlash 
AT xizmati 
AX xizmati 
IN xizmati 
IX xizmati 
RB xizmati 
PB xizmati 
BJ egalari 
Insident 
Y xizmat 
?
 

---

111 
doim belgilanishi mumkin emas), shuningdek, hodisaning oqibatlari va 
sabablarini bartaraf etish muddati kiradi. Vaziyatni bartaraf etish 
shartlari va hodisaning sabablari insidentning darajasiga bog‗liq. 
Insidentlar tasnifini ishlab chiqish kerak - insidentlarning kritik 
darajasini aniqlash, har bir darajadagi insidentlarni va ularni bartaraf 
etish muddatini ta‘riflash lozim. Kompaniyadagi hodisalarni insident 
deb hisoblash kerakligini belgilaydigan hujjat shuningdek, insidentlar 
darajasini tasvirlab berish kerak.
Shunday qilib, insidentning oqibatlari va sabablari bilan qanday 
kurashish bо‗yicha kо‗rsatmalar quyidagilarni о‗z ichiga olishi mumkin: 
insidentning oqibatlari va sabablarini bartaraf etish, qaror qabul qilish 
muddati va kо‗rsatmalarga rioya qilmaslik uchun javobgarlikka tortish 
harakatlarining tavsifi. 
Insidentni tadqiq qilish uning yuzaga kelishi uchun mas‘ul 
shaxslarni aniqlash, hodisaning dalillarini tо‗plash, tegishli intizomiy 
harakatlarni о‗z ichiga oladi. Katta insidentlarni tekshirish bо‗yicha 
komissiya tuziladi (uning tarkibiga sodir bо‗lishi mumkin bо‗lgan 
insidentni yozuvchi xodim kiradi). Insidentlarni tadqiq qilish bо‗yicha 
kо‗rsatma quyidagilarni tasvirlashi kerak: hodisani tekshirish bо‗yicha 
harakatlar (shu jumladan, uning yuzaga kelishi uchun mas‘ul shaxslarni 
aniqlash), dalillarni yig‗ish va saqlash qoidalari (ayniqsa, sud tizimida 
dalillarni qо‗llash zarur bо‗lishi mumkin) va intizomiy harakatlar 
qoidalari.