S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Axborot xavfsizligi insidenti bо‘yicha dalillar yig‘ish 
- tadqiq 
jarayonning eng 
muhim 
qismidir, qanday 
maqsadda amalga 
oshirilishidan qat‘iy nazar. Uning muvaffaqiyati asosan tо‗plangan 
dalillarning sifatiga bog‗liq, shuning uchun dalillar qator majburiy 
talablarga javob berishi kerak: 

tо‗liqligi (hodisani obyektiv о‗rganish uchun dalil yetarli); 

ahamiyati (dalil insidentga bog‗liq); 

aniqligi 
(dalillar 
ishonchli 
manbalardan 
olingan 
va 
о‗zgartirilmagan); 

ruxsat etilganligi (dalillar qonuniy yо‗l bilan olinishi kerak).
Tadqiqning dastlabki bosqichida, dalillarning sudda qо‗l kelishi 
mumkinmi yoki yо‗q, aytish qiyin (chunki, hodisaning tabiati, aybdor va 
uning niyatlari hali noma‘lum), shuning uchun ruxsat etilganlik, aniqlik 
va tо‗liqlik talablariga jiddiy e‘tibor qaratish, ―iblis mayda narsalarda 
yashirinadi" prinsipi bо‗yicha ish kо‗rish lozim. Bundan tashqari, 
jinoyat ishi bо‗yicha tergovchi yoki tezkor vakil xodimi tomonidan 
amalga oshirilishi mumkinligini yodda tutish kerak, agar zarur bо‗lsa, 
huquqni muhofaza qilish organlari bilan tezkor aloqa qilish kerak. 
Insidentlarni, virus tarqalishini tadqiq qilishning asosiy maqsadi 
hujumning oqibatlarini, uning kelib chiqish sabablari va usullarini 

---

102 
Quvvatga bog‗liq 
ma‘lumotlar 
Log-fayllar 
Tarmoq trafigi 
Baholash 
Tо‗plash 
Tahlil 
Hisobot 
Hisobot tayyorlash 
Olingan ma‘lumotlar 
sintezi 
Ma‘lumotlarni yig‗ishga 
tayyorgarlik
Ma‘lumot tashuvchilarni 
izlash
Ma‘lumotni oldindan 
kо‗rish 
Tо‗plangan 
ma‘lumotlarni tadqiq 
qilish
Ma‘lumotlarni tiklash
aniqlashdir. Hujumning sabablari va usullarini aniqlash orqali 
takrorlangan hujumlar va infeksiyalarning oldini olish uchun tuzatuvchi 
harakatlar 
qilish 
mumkin. 
Axborot 
xavfsizligi 
bо‗yicha 
mutaxassislarning tajribasi shuni kо‗rsatadiki, hujumga uchragan yoki 
viruslangan tashkilot insidentning chegaralarini har doim ham tо‗g‗ri 
aniqlay olmaydi va shuning uchun oqibatlarni baholash va bartaraf 
etishning iloji yо‗q. Hozirgi kunda hujum va virus tarqalish oqibatlarini 
bartaraf etish bо‗yicha umumiy tavsiyalar mavjud emas.