S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

 

---

38 
2.3. Kompyuter jinoyatchilarining odatiy ko‗rinishlari 
Ehtimoliy jinoyatchi baholab turib, uning AT sohasidagi bilim 
darajasini о‗rnatish juda muhim sanaladi. Agar shubha ostidagi 
shaxsning malakasi noma‘lum bо‗lsa, uni yuqori deb hisoblash lozim. 
Mutaxassis yoki izlanuvchi shubha ostidagi shaxs oldida AT 
sohasidagi malaka darajasini yashirishdan maqsadlari mos keladi. Misol 
keltiramiz. Tergov vaqtida mutaxassis kompyuterni ola turib, shtatli 
о‗chirish muolajasini yoki qо‗pol tarzda kompyuterni elektr manbaidan 
uzishi lozimligi masalasini yechishi kerak. Boshqa tomondan qо‗pol 
tarzdagi manbadan uzish natijasida unchalik muhim bо‗lmagan 
ma‘lumotlarning bir qismi yо‗qotilishi mumkin. Biroq yaxshisi ularni 
saqlab qolishdir. Boshqa tomondan esa ba‘zi xakerlarda (bu sо‗zning 
yomon ma‘nosida) kompyuterni о‗chirish buyrug‗i (shutdown) bilan 
bog‗liq ishga tushuvchi mantiqiy bombalar bilan о‗z kompyuterini 
qurollantirish odati ham bor. Shuning uchun ham shtatli о‗chirishda о‗z 
qо‗llaringiz bilan barcha dalillarni yо‗q qilish riski ham mavjud. Qaysi 
variantni tanlashni kompyuterning egasini malaka darajasiga qarab 
baholashimizga bog‗liq. Bu darajani baholashning iloji bо‗lmaganda 
kompyuter elektr manbasidan uzish orqali о‗chiriladi, ya‘ni mantiqiy 
bomba mavjud deb hisoblanadi.
Bir nechta kо‗p uchraydigan kompyuter jinoyatchilarining 
ko‗rinishlari tavsifini keltiramiz: 
1.
 
«Xaker». 
Bu 
toifadagi 
buzg‗unchilarning 
asosiy 
motivatsiyasi 
quyidagilardan 
iborat: 
izlanuvchilik 
qiziqishi, 
qiziquvchanlik, о‗zining imkoniyatlarini isbot qilishga intilish. 
Kompyuter axborotini himoyalash vositalarini, ularning foydalanib 
bо‗lmasligini ular о‗zlarining qobiliyatlariga qarshi chaqiruvdek qabul 
qilishadi. Ba‘zi bir izlanuvchilar bu toifadagilarning zaruriy jihati AT 
sohasidagi bilimlar va dasturlash deb hisoblashadi.