Асбестцемент буюмларни ишлаб чиқариш
Асбестцемент буюмларнинг турига қараб аралашма таркиби қуйидагича белгиланади: Лист буюмлар учун асбест миқдори 10—18 % ва цемент 82—90 % (массаси бўйича), қувурлар учун эса тегишлича 15—21 % ва 79—82 %
Асбестцемент буюмлар қоришмадаги сувнинг миқдорига кўра уч хил усулда тайёрланади: ҳўл, ним қуруқ ва қуруқ. Ҳўл усулдаги технологияга кўра асбестцемент бўтқасидаги сув миқдори 92—84 % ни ташкил этади, асбест ва цемент эса 8—16 % ни ташкил этади. Ним қуруқусул билан тайёрланган аталасимон асбест-цемент қоришмасида 20–40 % сув бўлади. Қуруқусулда эса сув миқдори 12–16 %дан ошмайди. Асбестцемент қоришмани қолиплаганда ўзидан ортиқча сувни фильтрация қила оладиган, зич ва сув ушлашни таъминлай оладиган ҳар хил маркадаги асбестлар аралаштирилади. Кесак ҳолатидаги асбест барабанли машиналарда эзилади ва майдаланиб титилади. Голлендер (чўян ванна) ёки сув билан титувчи машиналарда ҳўл усулда асбест толалари ўзаро ажратилади. Агар дезинтегратор машиналари ишлатилса асбест толалари ҳўл, ним қуруқ ва қуруқ усулларда ҳам титилади.
Асбестцемент буюмларни тайёрлашда толали минерал асбест (6-навдан юқориси) 9–12 % олинади ва 400 маркали портландцемент билан яхшилаб қориштирилади.
Голлендерда асбест билан цемент керакли миқдорда сув қўшиб яхшилаб қориштирилади. Агар рангли буюм ишлаш керак бўлса, қоришмага пигмент қўшилади. Асбест-цемент бўтқаси тўрсимон барабанлардан сизиб ўтказилгандан сўнг махсус иплардан тўқилган мато ёрдамида юпқа тахта қуйиш машинасининг андоза қилувчи барабанига кетма кет узатилиб, газлама сингари ўраб турилади, барабанда ўралиб турган асбестцемент бўтқаси тегишли қалинликка етганда қатлам махсус бичувчи мосламалар ёрдамида керакли ўлчамдаги тахталар тарзида қирқилади. Бичилган тахталар буюм шаклини берувчи гидравлик прессда зичланиб, ундаги ортиқча сув вакуум воситасида сўриб олинади, сўнгра буюм шундай ҳолда 50– 60°С ҳароратли буғ камерасида 12–16 соат мобайнида қотирилади, кейин эса мустаҳкамлигини ошириш учун 7–8 кун омборда сақланади. Агар бир хил ўлчамдаги асбест-цемент тахтачаларини тайёрлаш керак бўлса, бир хил оғирликдаги асбест-цемент бўтқаси гидравлик прессда зичланади.
Расмда асбестцемент буюмлар ишлаб чиқариш қуювчи машина схемаси келтирилган.
Расм. Асбестцемент буюмлари ишлаб чиқаришда ишлатиладиган қолипловчи машинанинг ишлаш схемаси: 1—чўян ванна; 2—асбест-цемент қуюқаси тушадиган тарнов; 3— конвейер тасмаси; 4— сиқувчи вал; 5—асбест-цемент бўтқа қатлами; б— сўргич(вакум) қутича; 7—бичувчи(форматли) барабан; 8— етакчи вал; 9—тортиб турувчи кичик вал; 10—пўлат сим тўрли барабан.
Асбест қўшиб тайёрланадиган буюмларга қуйидагилар киради: бино томларини ёпишда ишлатиладиган ярим тўлқинли ва тарновсимон тахталар (шифер), ясси қоплама тахтачалар, иссиқликни кам ўтказадиган қатламли тахталар, электроизоляцион тахталар, қувурлар, муфталар, шамоллатиш қурилмалари, ва бошқалар. Ишлатилишига кўра асбестцемент буюмлар – ясси томбоп тахталар ва қаторли, бурчакли, арақили ҳамда конуссимон турларга бўлинади. Сиртининг кўринишига қараб улар рангсиз, рангли ва фактураланган бўлади. Қурилишда кенг тарқалган ясси тахтачалар 400x467x4 мм ўлчамда чиқарилади. Бундай тахтачаларнинг сув шимувчанлиги 18 %дан ошмаслиги, сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 25 МПа дан кам бўлмаслиги ва совуққа чидамлилиги 50 циклга тенг бўлиши лозим.
Тўлқинли асбецемент тахталар (шифер) 5, 6, 7, 8, тўлқинли шаклларда ишлаб чиқарилади. Тўлқинли тахтанинг ўлчами қуйидагича; 5 тўлқинли – узуклиги 1750 мм, эни 980 мм, қалинлиги 5,8 мм; 6 тўлқинли – узуклиги 1750 мм, эни 1125 мм, қалинлиги 6 ва 7,5 мм; 7 тўлқинли – узуклиги 1750 мм, эни 980 мм, қалинлиги 5,2 ва 5,8 мм; 8 тўлқинли – узуклиги 1750 мм, эни 1130 мм, қалинлиги 5,2 ва 5,8 мм. Тўлқинсимон ва ярим тўлқинсимон асбест-цемент тахталарнинг сиқиилишдаги мустаҳкамлиги 14–24 МПа дан кам бўлмаслиги, сув шимувчанлиги эса 30 %дан ошмаслиги, совуққа чидамлилиги 50 цикл бўлиши лозим.
Ясси қоплама асбецемент тахталар (шифер) турли ўлчамларда ишлаб чиқарилади. Қалинлиги 6, 8, 10 хатто 30 мм, узунлиги 1,5 – 3 м, эни 1 – 1,5 м ўлчамдаги ясси қоплама асбецемент тахталар ишлаб чиқарилади.
Томбоп тўлқинли асбест-цемент тахталарни ишлаб чиқариш барча асбестли буюмларнинг 90 %ини ташкил этади. Уларнинг эгилишдаги мустаҳкамлиги юқори бўлганлиги туфайли, саноат биноларининг томини ёпишда узунлиги 3300 мм. гача бўлган асбест-цемент тахталари ишлатилади. Қишлоқ хўжалиги ва саноат бино томларини ёпишда, узунлиги 9 метр бўлган, чўзилиш қисмига арматура тўрлари жойланган тўшама конструктив асбест-цемент тахталар ишлатилади.
Кўпгина саноат биноларининг томига чердаксиз, иссиқликни сақловчи томбоп экструзияли асбестцемент панеллари ишлатилади Бундай панеллар устидан томбоп ашёлар ёпилади. Томбоп асбест цемент панелларнинг баландлиги 1200–1800 мм, эни 595 мм қалинлиги 295 мм. ларга тенг. Асбестцемент панел «П» шаклида бўлади. Ораси иссиқликни сақловчи ашё билан тўлғазилади. Ут қатламли асбестцемент панеллари икки хил бўлади: бир қаторли АП ва томнинг чекка қисми учун АПК. Бундай панелларнин: узунлиги 1500–3000 мм, баландлиги 1200 мм, эни (АП) 700 мл ва (АПК) 347 мм бўлиши мумкин.
Девор панели уч қатламли қурилмадан иборат; унинг ички ва ташқи қоплама қатламлари пресланган асбестоцементдан, ўрта қатлам эса иссиқлик химояловчи материалдан (кўпикшиша, минерал пахта плиталари, цементли фибролит, кўпикпласт ва бошқалар) иборат. Девор панелларини металл, асбестоцемент, ёғоч-тахта синчли қилиб ёки синчсиз қилиб тайёрлаш мумкин. Иситгичнинг турига қараб асбестоцемент панел қалинлиги 12–20 см атрофида бўлади. Бундай 1 м2 панел массаси 120 – 180 кг бўлади, бу эса исталган девор панел массасидан анча енгил.
Do'stlaringiz bilan baham: |