S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

25-rasm. 
Suv 
tashiydigan 
idishlar.

---

84 
г 
Qo’shimcha jixozlarsiz ishlatiluvchi bu apparat bir o’qli traktor pritsepi 
ko’rinishiga o’xshash bo’lib, T-25 va «Belorus» traktoriga tirkaladi. U ramalarga 
biriktirilgan yuruvchi qismlardan, ko’rish oyiasi bo’lgan sisternadan, to’siq kuchli 
bosim vakum yo’li, elektor, zatvor, markaziy surorish lotogi va o’t uchirish shlangi 
quvurlaridan tashkil topgan. Yong`inga qarshi shlangdan ekinlarga ishlov berishda 
foydalanish mumkin. 
Sisterna mustakil zapravka qilinadi, chunki ejektor yordamida traktorni 
chiqarish sistemasiga ulanganda vakuum xosil bo’ladi. Shundan so’ng sisterna 
ichiga suyuqalik to’ladi. 
Zapravщik-shaltokeyepgichni tayyorlash uchun traktorchi uni traktorga 
tirkaydi, bosim-vakuum sistemasini ulaydi, zatvorga kalta-yon quvur bilan birga 
ulanadi (dezaktivatsiya uchun) yoki 40 mm diametrli markaziy sugorish latogiga 
(degazatsiya, dezinfektsiya uchun) ulanadi va tsisterna suv yoki zararsizlantiruvchi 
eritma bilan to’ldiriladi. Texnikalarni dezaktivatsiya qilish uchun traktorchi 
zapravshik-shaltotssepgichni zararlangan ob’ekt yaqiniga o’rnatadi, tsisterna- da 
bosim xosil tsiladi. Operator esa qo’liga Yong`inga qarshi quvurni ushlab, 
traktorchiga quyuvchi moslamani ochish tugrisida signal beradi. Traktorchi 
quyuvchi moslamani ishga tushiradi va operator ob’ektni yuqoridan pastga tsarab, 
ishlanuvchi yuzaga nisbatan burchak xosil qilib sepishga kirishadi. 
Joylarning ayrim uchastkalarini va yullarini degazatsiya (dezinfektsiya) 
qilishda quyuvchi moslama zararlangan yerga 10—15 m yetmasdan ishgatushiri- 
ladi va shunday joy tanlaniladiki, ishlov berish vaktida shamol degazatsiya 
(dezinfektsiya) kiluvchi eritmani zapravkachi — shaltotssochuvchiga va traktorga 
sachratilmasligi uchun 1 l eritmani 1 k
2
yuzaga sochilayotganda traktorning yurish 
tezligi 5,5—6 km/s bulishi kerak. Agar degazatsiyalovchi yoki dezinfek- 
tsiyalovchi eritmalarni yukori duzada sepish zarur bulsa, shu zararlangan uchastka 
qayta ishlanadi. 
RJT-8 suyuq organik o’gitlarni sochuvchi moslamasi xam texnikalarni 
dezaktivatsiya, degazatsiya va dezinfektsiya qilishda, daladagi va boshqa qishloq 
joylardagi Yong`inlarni uchirishda suv tashish uchun moslamasini xam xuddi RJT-
8 kabi ishlarda foydalanish mumkin. SHaltoksepgichlarni xarakteristikasi 
keltirilgan. 
Organik o’gitlarni sochadigan yarimpritsep va pritseplar. 
Ulardan qo’shimcha jixozlarsiz (sochuvchi moslamalar bilan) joylarni 
degazatsiya va dezinfektsiyalashda foydalaniladi. Ish boshlashdan oldin 
mashinalarga tuldirilgan degazatsiyalovchi (dezinfektsiyalovchi) moddalarning bir 
tekis tushishlari tekshr il ad i. 
1-PTU-4.0 
markali 
organik 
o’gitlarni sochadigan yarimpritsep 
biryarimpritsep bo’lib, uritlarni (kuzovda 2 ta transportyor urnatilgan) opika 
qismiga sochuvchi ish organlar bilan jixozlangan. 
PRT-10 organik uritlarni sochadigan yarimpri-tsepli (bir utsli) va PRT-16 
organikuritlarni 
sochuvchi 
pritsepli 
moslamalar 
degazatsiya 
va 
dezinfektsiyalashda, joylarni yoppasiga zararsizlantiruvchi ma- teriallar bilan 

---

85 
qoplashda ishlatiladi, 25-jadvalda organik o’gitlarni sochadigan yarimpritsep va 
pritseplarning asosiy malumotlari keltirilgan. 
Xamma tipdagi avtozapr avshiklarning barcha turlari binolarni, qurilmalarni, 
texnikalarni va ayrim joylarning qattiq uchastkalarini dezaktivatsiya qilish uchun 
ishlatiladi (radioaktiv moddalar suv yoki zararsizlantiruvchi moddalar bilan 
yuviladi). Avtozapravshiklar — bu avtomobil shossesiga o’rnatilgan sisternalar 
bo’lib, markazdan kochirma- shamolli suruvchi TSVS-53 nasosi bilan 
ta’miilangan. Avtomobil dvigateli yordamida xarakatlantiriladi. U kompressor, 
o’tkazuvchi trubalar va ichaklar bilan jixozlanadi. Avtozap- ravshikka 2—3 kishi 
xizmat qiladi. Avtotsisternalardan suv tashishda foydalanish mumkin. 
Traktor pluglari ularni qo’shimcha moslamalarsiz ayrim joylarni zaktivatsiya
qilishda, yerni shudgorlashda ishlatiladi. 
To’g’ri suradigan va aralashtirib suruvchi buldozerlar o’tish uchun joylar 
ochishda (erning ustki qavatini 10—20 sm olib ketadi) maydonlar tayyorlashda, 
joylarning ayrim uchastkalarini dezaktivatsiya va degazatsiya qilishda ishlatiladi. 
Buldozerlar qo’shimcha jixozlarsiz va surishni kuchaytiruvchi jixozlar bilan 
(agregatning mexnat ish unumi 15—40% ga ortadi) ishlatilishi mumkin. 
Pritsepli greyderlar va avtogreyderlar xam xuddi buldozerlar kabi qo’shimcha
jixozlarsiz yoki uzaytirilgan otvallar qo’yib (agregatning ish unumini 10—15% ga 
oshiradi) ishlatilishi mumkin. Pritsepli greyderlar traktorlarga tirka- ladi. 
Mashinalarning konstruktsiyalarida metall gildiraklarni pnevmatik va avtomobillar 
g’ildiraklariga almashtirish, qo’shimcha jixozlar o’ng qiyalik va chapga 
uzaytirgich urnatish muljallangan. Agregatni traktorchi va greyderchi boshqaradi. 
Avtogreyder — o’ziyurar mashina. Uning ish unumini oshirish uchun otvaliga 
uzaytirgich o’rnatish ko’zda tutilgan. Joylarni, ayrim uchastkalarini dezaktivatsiya 
va degazatsiya qilish ishlari- niskreperlar bilan xam bajarish mumkin. Qishloq 
xujaligida bo’lgan maxsus mashinalardan tashqari binolarni, qurilmalarni va 
texnikalarni dezaktivatsiya, degazatsiya va dezinfektsiyalashda suyuqlik sepishda 
ishlatiladigan asoslaridan xam foydalaniladi. Bunda ularni qo’shimcha jixozlarsiz 
yoki maxsus moslamalar (kollektor, nasadka) quyib ishlatiladi: elektrlashtirilgan 
asboblardan 
degazatsiya, 
dezinfektsiya 
qilish 
uchun 
elektropultlardan 
foydalaniladi. Dezaktivatsiya qilish uchun yuqori bosim beradigan (yomgir xosil 
qiladigan, sugorish mashinalari, matopompalar, nasoslar va boshqalar) istalgan 
mashina va asboblarni ishlatish mumkin.