S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

29-rasm.
- Avgust psixrometri
30-rasm.
Astma asperatsion psixrometri 
Psixrometrni ishga tushirgandan keyin, 3 – 4 daqiqa o’tkazib, termometrlar 
ko’rsatgan raqamlar yozib olinadi. Bunda ham nisbiy namlik 1- jadval yordamida 
aniqlanadi. 
Atmosfera bosimini M – 98 barometri bilan aniqlash. 
Bu barometr atmosfera bosimini 720-780 mm simob yoki 960 dan 1040 
metrologik bar atrofida aniqlash imkoniyatini beradi. Asbobni ikkita aneriod 
qo’tichalari bo’lib, ularni ichidan ma’lum miqdorgacha havosi so’rib olingan 
bo’ladi. Aneriod barometrni ishlashi qo’tichalarini membrana (taram-taram, qat-
qatlik) tuzilishida, hamda atmosfera bosimini o’zgarilishini seza olishdadir.
31-rasm. Havo bosiminin o’lchovchi 
barometr
Atmosfera bosimini oshishi bilan qo’tichalar torayadi, pasayishi bilan cho’ziladi. 
Qo’tichalarni mana shu harakatlari richaglar yordamida barometr strelkasiga 

---

95 
beriladi. Asbobni shkalasi simob ustuni millimetrlari va millibarlarda chiziqlarga
ajratilgan bo’lib, ularni orasi 1 mm simob ustuni va 1 m barga tog’ri 
keladi. 
Havoning harakat tezligini aniqlash. 
Havoning harakat tezligi 1-20 metr/soniya atrofida kosachali anemometrlar 
bilan o’lchanadi. Bu anemometrning qabul qiluvchi kismi ichi bo’sh to’rtta yarim 
shar (kasacha) dir. Anemometr tsiferblatida uchta shkala va uchta strelka bo’lib, 
ularni kattasi metrlarni hisob kilsa, ikkita ikkinchisi yuz va ming metrlarni 
hisoblaydi. O’lchash davrida to’rt xonali son chiqadi, anomemetr o’z korpusining 
yon tomonidagi richag yordamida ishga tushiriladi va to’xtatiladi. 
Havoning harakat tezligini o’lchashdan oldin strelkalar dastlabki 
ko’rsatkichlari yozib olinadi. SHundan keyin uskuna shamol yunalishiga 
tug’rilanadi. 15 - 2 soniya o’tgach kosachali mexanizm bir xil tezlikda boshlashi 
bilan bir vaqtda ham anemometrni hisoblash mexanizmi, ham soniya o’lchagich 
ishga tushiriladi. 
32-rasm. 
Havoning harakat tezligini aniqlash asbobi anonometr. 
Havoning harakat tezligini aniqlash 1-2 min. Davom ettiriladi. Shundan 
keyin bir vaqtda, anemometrni hisoblash mexanizmi yangi ko’rsatkichlari yozib 
olinadi. Hisoblar orasida strelkalar korsatgan raqamlardagi farqni anemometr 
necha soniya ishlagan bo’lsa o’sha soniyalar miqdoriga taqsimlab bir soniyaga 
to’g’ri keluvchi sonni topamiz. 
Misol:
o’lchashning boshida strelkalar 4527 ni, oxirida 4587 ni 
kursatadi. O’lchash 2 min – 120 signal davom etadi. Raqamlardagi farq: 4587 - 
4527 = 60 ga teng. Bir soniyada to’g’ri keladigan son 60 : 120 = 0,5 ga teng. 
Keyin 1 rasmda ifodalangan grafikdan foydalanib o’sha sonni havoning harakat
tezligiga aylantiramiz. Buning uchun quyidagi tartibda ish bajaramiz. Bir soniyaga 
to’g’ri kelgan sonni vertikal o’q bo’yicha qo’yamizda, undan og’ma to’g’ri 
chiziqqacha gorizontal chizik o’tkazamiz. Ular kesishgan joyini abtsissa o’qiga 
proyektsiyalab havoning harakat tezligini topamiz. 
Vazirlar mahkamasi qoshidagi qurilish ishlari bo’yicha davlat 
boshqarmasi ishlab chiqqan va tasdiqlangan SM-245-71 sanitariya meyorlari inson 
organizmi uchun eng qulay sharoit quyidagicha bo’lishini belgilab bergan, ya’ni 

---

96