S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

Al
2
(SO
4
)
3
+6H
2
O →2Al(OH)
3
+3H
2
SO
4 
H
2
SO
4
+NaHCO
3
→Na
2
SO
4
+H
2
O+2CO
2
 
Ajraladigan korbanat angidrid gaz maxsus ekstrat bilan birgalikda alangaga 
aylandigan turg’un quyuq ko’pikni hosil qiladi. Bu ko’pik neft mahsulotlari, 
spirt , atseton va boshqa moddalarni o’chirishda qo’llaniladi. Kimyoviy ko’pik 
hajmi bo’yicha 80% karbonat angidrid, 19.7% suv va 0.3 % ko’pik hosil 
qiluvchi moddadan iborat. Ko’pikning turg’unligi (to’la parchaluvchan) 40 
daqiqaga yaqin. 
Mexanikaviy – havo ko’pik neft mahsulotlarini o’chirishda qo’llaniladi. U 
suv havo ko’pik hosil qiluvchi moddalarni maxsus elektr generator stvollarida 
va o’t o’chirgichlarda tez aralashishi natijasida olinadi. Mexanikaviy havo 
ko’pik amalda agressiv kimyoviy hossalarga ega emas, kimyoviy ko’pikka 
nisbatan elektr o’tkazuvchanligi kamroq bo’lgani uchun elektr qurilmalarni 
kuchlanishi bo’lganda ham (masofadan turib, tizimlardan chiquvchi ko’pik 
bilan) o’chirishda qo’llaniladi. Ko’piklar past (10gacha) , o’rtacha (10dan 200 
gacha) va yuqori (200dan ortiq) marta ko’payishi bilan farqlanadi. Mexanikaviy 

---

71 
havo ko’pikni o’zgarishi taxminan 8-10 marta aralashmani hajm bo’yicha 
nisbatlari % hisobida quyidagicha bo’ladi: havo 83-90%, suv 9.6-16.6 % ko’pik 
hosil qiluvchi 0.4-0.5% tashkil qiladi. Ko’pikning zichligi 0.11-0.17 g/sm
3
.
13-rasm.
Ko’ngilli o’t o’chiruvchilar.
Karbonat angidrid gazi 
– CO
2
– inert rangsiz gaz havodan 1.5 marta og’ir, 
0
0 
da, bosimi 3.6Mpa da suyuq holatga aylanadi. O’t o’chirgichdan purkalganda 
juda tez kengayadi (500 martagacha) va past (-72
0
) haroratli, korsimon massaga 
aylanadi. Korbonat angidridning o’t o’chish xossalari shundan iboratki u 
erimasdan to’g’ridan to’g’ri gaz holatiga aylanadi. Karbonat angidrit gazining 
elektr neytralligi kuchlanish ostida bo’lgan elektr qurilmalarni o’chirishda 
qo’llash imkoniyatini beradi. Yonayotgan xonadagi hajmga nisbatan CO
2
aralashmasi 30% dan kam bo’lsa, karbonat angidrid gazi ishlatilganda yong’in 
butunlay to’xtaydi. Bu gaz yordamida berk imkoniyatlarni o’chirishda yaxshi 
natijalar olinadi. Inert gaz sifatida shuningdek, tutun geliy ishlanganda gaz 
qo’llaniladi. 
Kukunlar 
– suv bilan reaksiyaga kirishuvchi ishqoriy metallar alyuminiy 
organik birikmlara fosfor yonuvchi suyuqliklar va boshqa moddalar. Ular suv va 
ko’pikdan buziluvchi qimmatli hujjatlar sur’atlar va boshqa qimmatbaho 
materiallarni o’chirish uchun mo’ljallangan. Kukunli o’t o’chiruvchilar PS-1 va 
PS-2 tarkibi bilan ishlab chiqariladi. Kukun elektr o’tkazmaydi. Odam uchun 
zararsiz arzon tashish va saqlash qulay, past haroratda muzlamaydi. Juda ko’p 
yonuvchi suyuqliklarni o’chirishda qo’llaniladi.