S sh. Xabibullayev, S. A. Djumayev defektoskopiya va diagnostika

12.1.2-rasm. 
Magistral nasosni nazorat qilishning kinematik sxemasi: 
1–4 – tayanchlarning nomerlari; strelkalar bilan ko‘rsatilgan 
joylar – datchiklarni o‘rnatish nuqtalari.
Agar vibrotashxislash jarayonida «rotorli mashina – fundament» 
vibratsion xarakteristikasining buzilishi aniqlansa, u holda qo‘shimcha 
tarzda mos keluvchi asbob-uskunalarning fundamentlari va birikti-
ruvchi asoslarining holati tekshiruvdan o‘tkaziladi. Bu ish layoqatli 

---

93
tashkilotlardan mutaxassislarni jalb 
qilish bilan bajariladi.
Vibrotashxislash 
o‘tka zilgan-
dan keyin zarurat bo‘lgan hollar-
da mashinani qismlarga ajratish 
va yemirmaydigan o‘lchash na-
zorati vositasida barcha asosiy 
qismlar va detallarning holatini 
baholash amalga oshiriladi. Bi-
rinchi navbatda mashina korpu-
sining, rotor vallarining, birikti-
rish muftalari ning va boshqa tez 
yeyiladigan detallarning holati 
baholanadi. Zo‘ri qishlar konsen-
tratsiyalanadigan zonada nuqson-
larning borligi aniq lanadi, ishqa-
lanuvchi yuzalarning yeyilishi 
o‘lchanadi. Mashina elementla-
rining yaroqsiz holga kelganligini 
belgilashda ye yilishning eng chek-
ka qiymatlari mashinani ekspluatatsiya qilish bo‘yicha yo‘riqnoma 
ma’ lumotlariga ko‘ra yoki uni ta’mirlash bo‘yicha texnik shart-
lardan olinadi. Rotorli mashinalar korpusini tashxislash yemir-
maydigan nazorat qilishning magnitometrik yoki akustik-emis-
sion uslubida amalga oshiriladi. Tashxislash natijalari bo‘yicha 
korpusni yemirmaydigan nazorat qilishning boshqa uslublari bi-
lan qo‘shimcha tekshiruvdan o‘tkazish amalga oshirilishi mum-
kin (12.1.3-rasm).
Korpus devorlarining qalinligini va korpus metallining qat-
tiqligini o‘lchash zo‘riqishlarni konsentratsiyalash joylarida yoki 
II, III, IV klass akustik-emissiya signallarining manbalari joylash-
gan nuqtalarda amalga oshiriladi. Bundan tashqari o‘lchashlar 
abraziv, erozion, korrozion ta’sir o‘tkazuvchi omillar ta’siri nati-
jasida korpus devori qalinligining kamayishi aniqlangan zonalarda 
amalga oshiriladi.
12.1.3-rasm.
Nazorat 
qilishning magnitometrik 
uslubida korpusga belgi qo‘yish 
va akustik-emission qayta 
shakllantirish qurilmalarini 
o‘rnatish sxemasi
akustik-
emission 
qayta 
sha kllan-
tirish qu-
rilmalari
1
2
3
4
5
6
5
4
3
2
0
0
0
a
b
d
e f
1 2
3
4 5
a
b
d
1 f
e23 4 5 6 7 8 10
5
1

---

94