С.Қ. Махмудов

VIII. БОБ. КРЕДИТ ОПЕРАЦИЯЛАРИ ҲИСОБИ. 
8.1.Қисқа ва узоқ муддатли кредитлаш операциялари ҳисобининг.
Кредит бу
- вақтинча ўз эгалари қўлида бўш турган пул маблағларини 
бошқалар томонидан маълум муддатга ҳақ тўлаш шарти билан қарзга 
олиш 
ва қайтариб бериш 
юзасидан келиб чиққан муносабатлардир. 
Кредит муносабати икки субект ўртасида юзага келади, бири пул 
эгаси, яъни қарз берувчи, иккинчиси пулга муҳтож, яъни қарз олувчи. Қарз 
берувчи қарздорга айланиши ва бунинг акси ҳам юз беради. Шу билан бирга, 
бирор субект бир вақтнинг ўзида ҳам қарз берувчи, ҳам бошқалардан қарз 
олувчи бўлиши мумкин. Масалан, банк пул эгаси билан қарз олувчи ўртасида 
воситачи, айни вақтда, унинг ўзи бўш пулни қарзга олади, сўнгра уни 
бошқаларга кредит кўринишида беради. Кредит субектлари ҳар хил бўлиб, 
буларга турли мулкчилик шаклларига тегишли бўлган давлат, банк, корхона, 
ташкилот, юридик мақомга эга бўлмаган хусусий тадбиркорлар ва турли 
тоифадаги аҳоли киради. 
Кредитнинг бир қанча шакллари мавжуд бўлиб, улардан бири банк 
кредитидир. Ўзбекистон Республикасининг ―Банклар ва банк фаолияти 
тўғрисида‖ги қонунида ―Пул маблағларини жалб қилиш ҳамда уларни 
қайтаришлик, тўловлилик ва муддатлилик шартлари асосида ўз номидан 
жойлаштириш учун тузилган муассаса банкдир‖ деб қайд этилган.
Банклар ва бошқа кредит ташкилотлари пулни унинг мижозларига 
фоиз тўлаш шарти билан ўз қўлида жамлайди ва ўз номидан қарзга бериб, 
фоиз олади. Бунда уч субект, яъни пул эгаси, кредит ташкилоти ва қарз 
олувчи ўртасидаги кредит муносабати пайдо бўлади. 
Воситачилар орасида тижорат банклари марказий бўғин ҳисобланади, 
чунки тижорат банкларининг асосий операцияларидан бири иқтисодиѐт 
тармоқлари ва аҳоли эҳтиѐжларини кредитлашдир. 
Ҳозирги кунда ҳар бир тижорат банки ўзининг кредит сиѐсатини ишлаб 
чиқиб, кредит муносабатларини ушбу сиѐсат орқали юритади. Марказий банк 
эса кредитлаш бўйича умумий кўрсатмалар беради.

---

258 
Банк томонидан бериладиган кредитлар муддатига кўра
 қисқа ва узоқ
муддатли бўлиши мумкин. 
Қисқа муддатли кредитларнинг ҳам ҳар хил турлари мавжуд, улар бир-
биридан кредит бериш шартлари, таъминот тури, қоплаш муддатлари билан 
фарқ қилади. Қисқа муддатли кредитлаш операцияларининг ҳисобини 
юритиш учун тижорат банкларининг ҳисобварақлар режасида бир қанча 
асосий ҳисобварақлар очилган. Кредитлар муддати, қарздорлар ва 
кредитнинг мақоми бўйича таснифланади. Кредитлар муддати бўйича қисқа 
ва узоқ муддатли кредитларга таснифланади. 
Қисқа муддатли кредитлар кредит берилган санадан